Ο νέος ρόλος του εκπαιδευτικού στη σύγχρονη κοινωνία

          Οι σύγχρονες κοινωνίες εξελίσσονται και μεταλλάσσονται εξαιτίας της διαρκούς και αλματώδους τεχνολογικής προόδου. Στα πλαίσια αυτά καλείται και ο εκπαιδευτικός σήμερα να επιτελέσει έναν πολυσύνθετο ρόλο, τελείως διαφορετικό από αυτόν που ίσχυε τα προηγούμενα χρόνια.

            Πρέπει, λοιπόν, να εγκαταλείψει τον παραδοσιακό ρόλο του μεταδότη γνώσεων και να αναλάβει το ρόλο του διαμεσολαβητή και διοργανωτή του μαθησιακού περιβάλλοντος. Πρέπει να ενεργοποιεί τους μαθητές του να συμμετέχουν στην προσπάθεια ανακάλυψης της γνώσης και να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών του. Πρέπει να συνεργάζεται με τους συναδέλφους του εποικοδομητικά και αποτελεσματικά, ώστε η σχολική μονάδα να δημιουργεί τις προϋποθέσεις παραγωγής της γνώσης. Ζαχαρίου. Πρέπει να συνεργάζεται με τους γονείς, την τοπική κοινωνία και άλλους κοινωνικούς φορείς στα πλαίσια του ανοίγματος της σχολικής μονάδας στην κοινωνία με δημιουργική αλληλεπιδραστική επικοινωνία. Ακόμα είναι απαραίτητο να επιμορφώνεται συνεχώς στα πλαίσια της Δια-Βίου μάθησης με γενικό στόχο την αναβάθμιση των προσόντων που απαιτούνται από αυτόν.

            Για να επιτευχθούν τα παραπάνω, πέρα από την προσωπική θέληση και προσπάθεια του εκπαιδευτικού, είναι απαραίτητη και η συμβολή της επίσημης Πολιτείας.

            Πρώτα, και πάνω απ’ όλα, πρέπει η εκπαιδευτική μονάδα να αποτελεί κύτταρο της τοπικής κοινωνίας στην οποία ανήκει. Αυτό θα γίνει με την ανάπτυξη συνεργασίας του σχολείου με τους γονείς και τους τοπικούς φορείς και με την εφαρμογή εκπαιδευτικής πολιτικής που απαντά στις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες.

            Επίσης είναι απαραίτητη η ενίσχυση της επιστημονικής και επαγγελματικής κατάρτισης του προσωπικού της Εκπαίδευσης ώστε και οι εκπαιδευτικοί να αξιοποιούν την επαγγελματική τους εμπειρία και να αναπτύσσονται εκείνες οι διαδικασίες που οδηγούν στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών και καινοτομιών.

            Ακόμα το Αναλυτικό Πρόγραμμα, πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα να προσαρμόζονται τα μαθήματα και η ύλη ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που εμφανίζονται στην εκπαιδευτική μονάδα, στα πλαίσια βέβαια των γενικών αρχών και οδηγιών που τίθενται από το Υπουργείο Παιδείας.

            Στα διοικητικά θέματα  είναι απαραίτητη η εκχώρηση αρμοδιοτήτων για λήψη αποφάσεων στην εκπαιδευτική μονάδα, η πολιτική και τεχνική στήριξη της εκπαιδευτικής μονάδας στο νέο της ρόλο, η προώθηση ευέλικτων σχημάτων λειτουργίας επιτροπών για την λήψη αποφάσεων και η αλλαγή της ιεραρχικής γραφειοκρατικής δομής της σημερινής διοίκησης της εκπαιδευτικής μονάδας και της εκπαίδευσης γενικότερα ώστε να μπορεί να αποδέχεται αποφάσεις που λαμβάνονται αποκεντρωμένα.           

            Τέλος, η διδασκαλία πρέπει να «απελευθερωθεί» με το να παρέχει την δυνατότητα στον καθηγητή να παίρνει αποφάσεις σχετικά με τα μέσα και τις μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης ώστε η διδασκαλία να είναι αποτελεσματικότερη και προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες συνθήκες της εκπαιδευτικής μονάδας.                                                                                           Ζαχαρίου Δημήτρης

σχολική αποτελεσματικότητα

Με τον όρο σχολική αποτελεσματικότητα εννοούμε τα οφέλη που προκύπτουν από την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι παράγοντες που συντελούν σε αυτήν είναι:

α.  Το περιβάλλον της μάθησης: Η επιτυχία του μαθητή στη σχολική επίδοση επηρεάζεται από το παιδαγωγικό κλίμα που επικρατεί στην τάξη. Ο εκπαιδευτικός, η οργανωτική δομή του σχολείου, η υλικοτεχνική υποδομή διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οργάνωση, παρουσίαση, ανάπτυξη και εμπέδωση της γνώσης.

β.  Η διδακτική μεθοδολογία: Αν ο εκπαιδευτικός επιλέξει στρατηγικές μάθησης με καινοτόμα χαρακτηριστικά (όπως η εξατομικευμένη διδασκαλία και η βιωματική μάθηση) Ζαχαρίου και τα προσαρμόσει στα ιδιαίτερα γνωρίσματα της σχολικής τάξης και στις ανάγκες των μαθητών θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός.

γ.  Η διαχείριση του διδακτικού χρόνου: Σημαντικό στοιχείο για την καλύτερη διαχείριση του χρόνου αποτελεί ο σωστός σχεδιασμός της διδασκαλίας με σαφείς και εφικτούς στόχους και η πιστή τήρηση του χρονοδιαγράμματος σε κάθε φάση της διδασκαλίας.

δ.  Το αναλυτικό πρόγραμμα:  Το αναλυτικό πρόγραμμα εκφράζει τη φιλοσοφία του εκπαιδευτικού συστήματος, καθορίζει τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης και τα πλαίσια στα οποία μπορεί να κινηθούν τα επιμέρους εκπαιδευτικά προγράμματα και η οργάνωση της λειτουργίας κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας. Η γνώση λοιπόν και η εφαρμογή του αναλυτικού προγράμματος κατευθύνουν τον εκπαιδευτικό στην ανάπτυξη της διδασκαλίας και την οργάνωση του μαθήματος.

ε.  Οι ειδικοί και γενικοί στόχοι: Είναι οι στόχοι που θέτονται από την αρχή της διδακτικής διαδικασίας και πρέπει να είναι διατυπωμένοι με ακρίβεια και σαφήνεια με βάση τα πλαίσια σχεδιασμού και ανάπτυξης των εκπαιδευτικών εφαρμογών και της διδακτικής διαδικασίας. Πρέπει ακόμα να είναι ρεαλιστικοί και να προσαρμόζονται στις ανάγκες των εκπαιδευόμενων.

 Ζαχαρίου Δημήτρης

γνωστικά αντικείμενα και μοντέλα

Η χρήση των μοντέλων στα γνωστικά αντικείμενα έχει θετικά αποτελέσματα τόσο για τους εκπαιδευόμενους όσο και για τους εκπαιδευτικούς.

Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν ατομικά αλλά και σε ομάδα οπότε αξιοποιούνται τα πλεονεκτήματα της συνεργατικής μάθησης.  Ενισχύεται τόσο την εποικοδομητική μάθηση με τη βοήθεια των μοντέλων όσο και την ανακαλυπτική – ευρετική μάθηση, η οποία επιτυγχάνεται με τη χρήση του κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού. Επίσης, με τις δυνατότητες που διαθέτει ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής μπορεί να βοηθήσει στον τρόπο που θα εργαστούν οι μαθητές εμπλουτίζοντας με εναλλακτικές στρατηγικές τη μέθοδο εργασίας τους, βοηθώντας τους να αποκτήσουν και να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη, τη δυνατότητα να παίρνουν αποφάσεις για την επίλυση προβληματικών καταστάσεων και κριτική αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Από την πλευρά των εκπαιδευτικών τώρα, η χρήση των μοντέλων στα γνωστικά αντικείμενα, βοηθά να προσεγγίζουν ένα πρόβλημα με περισσότερες από μία λύσεις, να διακρίνουν ποιοτικές και ποσοτικές σχέσεις και να εφαρμόζουν τα μοντέλα σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Προσφέρει ακόμα εναλλακτικές στρατηγικές στη μέθοδο εργασίας τους, ενώ τους δίνει τη δυνατότητα να κρατήσουν τα συμπεράσματα για τον εαυτό τους ή να τα μοιραστούν με άλλους εκπαιδευτικούς, επικοινωνώντας μαζί τους και ανταλλάσσοντας απόψεις, και όλα αυτά με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια.

 Ζαχαρίου Δημήτρης

στρατηγικές τροποποίησης των εναλλακτικών ιδεών

Γνωρίζοντας ότι οι ιδέες των παιδιών σε πολλά θέματα είναι λανθασμένες καλούμαστε να ανακαλύψουμε, να εφεύρουμε και να εφαρμόσουμε μεθόδους που θα μας βοηθήσουν να αλλάξουμε αυτές τις ιδέες. Οι στρατηγικές για την τροποποίηση των εναλλακτικών ιδεών είναι κυρίως οι εξής:

α.   Η διδασκαλία με αντίθεση, όπου οι μαθητές εργάζονται με τη χρήση των προ - αντιλήψεών τους για μια έννοια ώστε να αποκτήσουν μια αρχική κατανόηση της επιστημονικής εξήγησης.

β.  Το μοντέλο της εννοιολογικής αλλαγής όπου ο εκπαιδευτικός επιχειρεί να καταστήσει μια έννοια κατάλληλη να την δεχθούν οι μαθητές.

γ.  Η στρατηγική της γνωστικής σύγκρουσης όπου δημιουργείται μια κατάσταση όπου οι προ-αντιλήψεις και οι εναλλακτικές ιδέες των μαθητών εντάσσονται στη διαδικασία της αμφισβήτησης οδηγώντας στην απόρριψη των αρχικών ιδεών και τη δημιουργία νέων γνωστικών σχημάτων.

δ.  Η στρατηγική της «μη ρήξης» που θεωρεί ότι η κριτική του εκπαιδευτικού δεν θα οδηγήσει απαραίτητα στην αναθεώρηση των απόψεών τους τούς μαθητές, οπότε η στρατηγική του εννοιολογικού υποκατάστατου είναι καταλληλότερη καθώς συμμεριζόμαστε ορισμένες σωστές απόψεις των μαθητών που όμως συσχετίζονται με ορισμένες λανθασμένες και επιχειρούμε την αποδόμηση των λανθασμένων στηριζόμενοι τις σωστές απόψεις.

Ζαχαρίου Δημήτρης

αξιολόγηση εκπαιδευτικού έργου

(συνοπτική αναφορά)

Για τις μορφές αξιολόγησης έχουν προταθεί διάφορες ταξινομήσεις με πιο διαδεδομένη αυτήν που διατυπώθηκε από τον Benjamin S. Bloom και τους συνεργάτες του, σύμφωνα με την οποία  οι μορφές της αξιολόγησης είναι τρεις:

α)  Ο αρχικός ή διαπιστωτικός τύπος αξιολόγησης.

β)  Ο διαμορφωτικός ή σταδιακός τύπος αξιολόγησης.

γ)  Ο τελικός ή συνολικός τύπος αξιολόγησης.

Αναλυτικότερα, η διαπιστωτική αξιολόγηση πραγματοποιείται σε δύο φάσεις πριν από το ξεκίνημα ή στα πρώτα στάδια της διδακτικής πράξης. Όταν δηλαδή, ολοκληρωθεί ο προγραμματισμός του εκπαιδευτικού έργου, έχουν καθοριστεί οι σκοποί και στόχοι της ενότητας, και τα εκπαιδευτικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν τότε ελέγχουμε την είσοδο στο πρόγραμμα, ενώ στα αρχικά στάδια της διδακτικής πράξης προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε το γνωστικό επίπεδο και τα ενδιαφέροντα των μαθητών.

Η διαμορφωτική αξιολόγηση πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας σε οποιοδήποτε σημείο της με σκοπό τον έλεγχο της μαθησιακής πορείας του μαθητή σε συνάρτηση με τους προκαθορισμένους στόχους. Χαρακτηριστικό γνώρισμά της αποτελεί ο διάλογος εκπαιδευτικού - μαθητών για τον εντοπισμό των προβλημάτων. Έτσι συγκεντρώνονται τα απαραίτητα στοιχεία για την έγκαιρη και προληπτική παρέμβαση και τροποποίηση του σχεδιασμού της διδακτικής ενότητας.

Η τελική ή συνολική αξιολόγηση πραγματοποιείται μόλις ολοκληρωθεί η εκπαιδευτική ενότητα με σκοπό να διαπιστωθεί ο βαθμός επίτευξης των επιδιωκόμενων στόχων και σκοπών που είχαν καθοριστεί, η χρήση των εκπαιδευτικών εργαλείων και πόσο αυτά βοήθησαν το εκπαιδευτικό έργο και τέλος τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα που παρήχθησαν, δηλαδή τη γνώση που αποκτήθηκε και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευόμενους όπως και οι συναισθηματικοί και ψυχοκινητικοί στόχοι.

Ζαχαρίου Δημήτρης