το συναίσθημα
Το
συναίσθημα είναι μια πολύπλοκη υποκειμενική αλλά συνειδητή εμπειρία. Είναι συνδυασμός
νοητικών καταστάσεων, ψυχοσωματικών εκφράσεων και βιολογικών αντιδράσεων του
σώματος. Είναι αυτό που ένας άνθρωπος «αισθάνεται», όχι απλά ως ερέθισμα των
αισθητηρίων οργάνων αλλά ως κάτι βαθύ, εσωτερικό, που επιδρά στο σώμα και την ψυχή
του και σχεδόν πάντα εκφράζεται εξωτερικά στο πρόσωπο, στη φωνή, στη στάση του
σώματος και μπορεί να παρατηρηθεί από τους άλλους.
Θεωρείται
ως το αντίθετο της καλά δομημένης, λογικής σκέψης. Η λογική μπορεί να δώσει μόνο
τις εναλλακτικές επιλογές για ένα στόχο ή ένα επόμενο βήμα ενώ το συναίσθημα
κάνει τις επιλογές και παίρνει τις αποφάσεις σε όσα προτείνει η λογική. Η
απώλεια της συνδεσιμότητας του συναισθήματος με τη λογική προκαλεί την απώλεια
κάθε αίσθησης προτεραιότητας και αποδεικνύεται καταστροφική γιατί το άτομο
γίνεται άβουλο.
Τα
συναισθήματα είναι πολλά: αγάπη, χαρά, φόβος, μίσος, ντροπή, φθόνος, αγωνία. Χωρίς αυτά τα καθημερινά
σκαμπανεβάσματα της συναισθηματικής μας κατάστασης η ζωή μας θα ήταν κενή, χωρίς
περιεχόμενο. Ο Αριστοτέλης στο «Περί Ψυχής» γράφει: «Τα περισσότερα νοητικά
φαινόμενα συνοδεύονται από σωματικό πάθος. Όταν υπάρχουν οι αναγκαίες σωματικές
προϋποθέσεις, προκαλούνται συγκινήσεις όπως η οργή και ο φόβος, από ελάχιστη
νοητική αιτία ή και χωρίς αιτία», άρα σώμα και ψυχή δεν αποτελούν δύο ουσίες
αλλά αδιαχώριστα στοιχεία μίας και μοναδικής ουσίας.
η αναγνώριση
Η
αναγνώριση των συναισθημάτων μας είναι μια υπόθεση εξαιρετικής σημασίας.
Αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά μας δημιουργούμε χώρο μέσα μας ώστε να τα
διαχειριστούμε και να αντιδράσουμε κατάλληλα. Στην αναγνώριση μπορεί να βοηθήσει
ο διαχωρισμός των συναισθημάτων σε «πρωτογενή» και «δευτερογενή».
Τα
πρωτογενή συναισθήματα είναι εκείνα που νιώθουμε ως ενστικτώδεις αντιδράσεις σε
κάποιο ερέθισμα: π.χ. βλέπω ξαφνικά ένα αγαπημένο πρόσωπο και νιώθω χαρά, ή ακούω
ένα δυνατό θόρυβο μέσα στη νύχτα και νιώθω φόβο. Αυτά τα συναισθήματα δεν
πηγάζουν από τις σκέψεις μας αλλά είναι άμεσες αντιδράσεις σε μια κατάσταση και
λειτουργούν ως ενστικτώδεις «οδηγοί» για το πως να πορευτούμε στη ζωή
μας.
Δευτερογενή
είναι τα συναισθήματα που ακολουθούν τα πρωτογενή, πολύ συχνά πηγάζουν
από τις σκέψεις μας και είναι αυτά που συνήθως μας προκαλούν στρες. Πρόκειται
για συνειδητές ή υποσυνείδητες αξιολογικές κρίσεις που κάνουμε σε σχέση
με τα πρωτογενή συναισθήματα: π.χ μπορεί να νιώθω φόβο να δοκιμάσω μια
καινούρια εμπειρία και αμέσως να νιώθω θυμό που αισθάνομαι φόβο γιατί «θα
έπρεπε να είμαι πιο δυνατός». Όταν δηλαδή αυτό που αισθανόμαστε έρχεται
σε σύγκρουση με τους κανόνες που έχουμε αποδεχτεί στη ζωή τείνουμε να το αξιολογούμε και αυτό δημιουργεί ένα
δευτερογενές συναίσθημα.
Συμπερασματικά,
τα δευτερογενή είναι αυτά που μπορούμε να μελετήσουμε πιο ψύχραιμα και να επεξεργαστούμε
υπό προϋποθέσεις, με σκοπό να τα αντιμετωπίσουμε -αν πρόκειται για αρνητικά-.
η διαχείριση
Για
διαχείριση των συναισθημάτων δες προηγούμενη ανάρτηση στο:
Ζαχαρίου Δημήτρης
14/03/2014
