Ο δυτικός κόσμος διέρχεται μια περίοδο δραματικά
αυξανόμενης κρίσης, η οποία διαβρώνει κάθε έννοια κοινωνικής συνοχής και
αισθητοποιείται σε δύο επίπεδα: στις επιφανειακές επιδράσεις, που μπορεί ο καθένας
να αντιληφθεί στην καθημερινή ζωή, και σε αυτές που, επειδή είναι βαθύτερες, δύσκολα
γίνονται αντιληπτές από μη ειδικούς.
Μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση και την άνδρωση του
καπιταλιστικού συστήματος παραγωγής, παρατηρήθηκαν κατά καιρούς περίοδοι ύφεσης
αλλά και ανάκαμψης με σκοπό την εκ νέου ενίσχυσή του. Άρα η κρίση είναι
απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία του συστήματος διότι αποτελεί αυτορυθμιστικό
παράγοντα. Πρωταρχική επιδίωξη του συστήματος όμως, είναι η εύρυθμη λειτουργία
του και όχι η ευημερία των πολιτών που «παράγουν» τον πλούτο.
Από την άλλη, η λεγόμενη «κοινωνία των πολιτών» υποδουλωμένη
στον υλιστικό ευδαιμονισμό, χωρίς σοβαρή στήριξη από τους -στο όνομα μόνο- «πνευματικούς
ανθρώπους», απομακρυσμένη από πνευματικές αξίες ή ηθικές αρχές, καταβάλλεται από
το άγχος και τον τρόμο της αδυναμίας κάλυψης των υλικών της «αναγκών» και μένει
απαθής και αδύναμη, αλλοτριωμένη αλλά και χωρίς συνοχή, παρακολουθώντας το σύστημα
να λειτουργεί ερήμην της και να την υπνωτίζει με τις επίπλαστες έννοιες της ασφάλειας,
της σταθερότητας ή της ειρήνης.
Όμως, η προσωπική ευθύνη του ατόμου είναι ακέραια, κυρίως
γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος ζει στην εποχή της κοινωνίας της πληροφορίας, είναι
σε θέση να γνωρίζει τι είναι αυτό που δρα ενάντια στην ίδια την υπόστασή του,
που βλάπτει τον ίδιο και τα παιδιά του, αλλά όχι μόνο δεν κάνει κάτι γι αυτό, αλλά
με την απαθή στάση του προσυπογράφει, νομιμοποιεί και συμπράττει!
Τι κάνουμε λοιπόν; Θα περιμένουμε όπως οι μαρξιστές
που ελπίζουν ότι «κάποτε» το καπιταλιστικό σύστημα δεν θα μπορέσει να ανακάμψει
από «κάποια» κρίση και ο κόσμος θα στραφεί προς το σοσιαλισμό; Θα συνεχίσουμε
να ανεχόμαστε πολιτικές ηγεσίες μικρότερες των περιστάσεων, υποταγμένες στις επιθυμίες
των αγορών; Θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε την παγκοσμιοποιημένη οικονομία; Θα
ανεχόμαστε την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους παραθεωρώντας την αξία «άνθρωπος»;
Πρωταρχική μας επιδίωξη πρέπει να γίνει μια νέα στροφή
στον άνθρωπο. Ένας νέος ανθρωπισμός που θα μεταμορφώσει τον άνθρωπο από homo
animalis, που ενδιαφέρεται μόνο για την ύλη, σε homo humanus με κύριο ενδιαφέρον
την αλληλεγγύη (να φέρεσαι στους άλλους όπως θα ήθελες να σου φέρονται) και την
κοινωνική συνοχή (να σκέφτεσαι, να νιώθεις και να πράττεις προς την ίδια
κατεύθυνση).
Η επιδίωξη για άμεση
δημοκρατία με σταδιακή αποδυνάμωση του «υποταγμένου» κοινοβουλευτισμού θα
τονώσει την προσωπική ευθύνη και το συλλογικό σκέπτεσθαι και πράττειν (οι νέες
τεχνολογίες επιτρέπουν και διασφαλίζουν το εγχείρημα).
Το περιεχόμενο της Παιδείας, που επιβάλλουν τα υπουργεία
με τα Αναλυτικά Προγράμματα, αν δεν είναι δυνατό να καθοριστεί από μια πρωτοπόρο
κοινωνία, πρέπει τουλάχιστο να εμπλουτιστεί από κοινωνικούς φορείς με γνώμονα
τη δημιουργικότητα, ανθρωπιστικά «γράμματα», αρχές και αξίες.
Ζαχαρίου Δημήτρης
