κριτήριο αξιολόγησης (10) Έκθεση Γ΄Λυκείου_σχολικός εκφοβισμός

Το αληθινό παραμύθι της βίας

του Ευγένιου Τριβιζά

            Η εκφοβιστική και επιθετική συμπεριφορά παιδιών εναντίον συμμαθητών τους είναι ένα πολύμορφο και πολυδιάστατο φαινόμενο, η έκταση και η σοβαρότητα του οποίου δύσκολα αναγνωρίζονται. Κυρίως επειδή τα θύματα φοβούνται να τοεξομολογηθούν, οι δάσκαλοι δυσκολεύονται να το χειριστούν και τα σχολεία διστάζουν να το παραδεχτούν λόγω του αρνητικού αντίκτυπου που θα έχει στην εικόνα και στη φήμη τους. Η σχολική βία ξεκινάει από κοροϊδευτικές παρατηρήσεις, προσβλητικές εκφράσεις, διασπορά ψιθύρων με στόχο τον στιγματισμό και αποκλεισμό του θύματος από σχολικές παρέες, κλιμακώνεται με την καταστροφή ή κλοπή αντικειμένων ιδιοκτησίας του, συχνά εκτρέπεται σε σωματική βία. Στην αρχή απλά σπρωξίματα και στη συνέχεια ακραίες μορφές επιθετικότητας.

            Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει να γίνεται ο εκφοβισμός διαδικτυακά ή με μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα. Σκηνές βίας βιντεοσκοπούνται και διανέμονται ευρύτατα, καθιστώντας την εμπειρία ακόμη πιο επώδυνη για τα θύματα και οδηγώντας τα ακόμη και στην αυτοκτονία.

            Είναι σφάλμα να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο ξεκινάει και σταματάει στα σχολεία. Εχει βαθιές ρίζες και μακροπρόθεσμα καταστρεπτικές για την κοινωνία συνέπειες. Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται στην οικογένεια, στον στρατό, στον εργασιακό χώρο. Εγκληματολογικές έρευνες δείχνουν ότι το επιθετικό παιδί στο σχολείο είναι ο αυριανός άντρας που θα κακοποιεί τη σύζυγό του. Αλλά και οι θύτες, σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, είναι πολλές φορές θύματα σωματικής τιμωρίας, οικογενειακής βίας και βλαπτικών επιρροών της τηλεόρασης.

            Τα σχολεία πρέπει να ξεκινάνε όχι με την υπόθεση ότι είναι απίθανο να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στους χώρους τους, αλλά αντίθετα ότι είναι πολύ πιθανόν και να καταστρώνουν εμπεριστατωμένα σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος. Το θέμα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων στην τάξη, οι σχολικές βιβλιοθήκες να εφοδιάζονται με παιδικά βιβλία σχετικού περιεχομένου, οι διάδρομοι, οι αυλές και οι δυσπρόσιτοι χώροι να επιτηρούνται τακτικά και οι μαθητές να ενθαρρύνονται να εκμυστηρεύονται στους διδάσκοντες τα παράπονά τους, πράγμα το οποίο βέβαια προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης και η δημοσιοποίησή της θα βοηθούσε αρκετά.

            Kαλό θα είναι ο γονιός να ρωτάει το παιδί του πώς του φέρονται οι συμμαθητές του, ιδίως αν το παιδί βρίσκει δικαιολογίες για να μην πηγαίνει στο σχολείο, παραπονιέται συχνά ότι είναι άρρωστο τα πρωινά, κάνει σκασιαρχείο, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη μελέτη, επιστρέφει από το σχολείο με γρατσουνιές, μελανιές, ρούχα σκισμένα ή βιβλία κατεστραμμένα, κλείνεται στον εαυτό του, αρχίζει να ψευδίζει, δεν έχει όρεξη για φαγητό, ζητάει παραπάνω χαρτζιλίκι, αρχίζει να κλέβει, φέρεται με επιθετικό τρόπο στα μικρότερα αδέλφια του, κλαίει τα βράδια στο κρεβάτι ή τυραννιέται από εφιάλτες, ή προτιμάει να κάνει παρέα με ενηλίκους παρά με παιδιά. Ολα αυτά μπορεί να οφείλονται σε πολλούς και διάφορους λόγους, αλλά καλό θα είναι ο γονιός να ερευνά το θέμα διακριτικά και να επικοινωνεί με το σχολείο, ούτως ώστε να ενημερώνονται οι γονείς των παιδιών που ασκούν βία και να παραπέμπονται ενδεχομένως στις κατάλληλες υπηρεσίες.

            Ας μην ξεχνάμε ότι συχνά χρήζουν βοηθείας όχι μόνο τα παιδιά τα οποία υφίστανται, αλλά και τα παιδιά τα οποία ασκούν βία, καθώς και οι οικογένειές τους. Επίσης, δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί.

Ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι νομικός, καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ

και συγγραφέας παιδικών βιβλίων.

ΘΕΜΑΤΑ

(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

Α Να γράψετε στο τετράδιό σας περίληψη του κειμένου σε 110 περίπου λέξεις (Μον. 25)

Β1. Μέσα από ποια οπτική ο συντάκτης προσεγγίζει το θέμα του και πώς αυτή υπηρετεί τον σκοπό του; (Μον. 6)

Β2. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου  (Μον. 4)

β. Ποιο ρόλο διαδραματίζουν στη συνοχή του κειμένου οι λέξεις-φράσεις: Κυρίως, Αλλά και, ούτως ώστε, που (Μον. 4)

Β3. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: εξομολογηθούν, αντίκτυπου, παγιώνονται, αυριανός, δυσπρόσιτοι (Μον. 5)

Β4. Ποια λειτουργία της γλώσσας χρησιμοποιεί ο συντάκτης και τι πετυχαίνει με αυτήν την επιλογή του; (Μον. 6)

  

Β5. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων τη φράση: «δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί» (Μον. 10)

Γ. Στέλνετε μια επιστολή 500-600 λέξεων στον Διευθυντή του σχολείου σας, στην οποία α) εξηγείτε τους παράγοντες που, κατά τη γνώμη σας, τροφοδοτούν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της βίας (bullying) και β) προτείνετε συγκεκριμένες δράσεις που πρέπει να αναλάβει η σχολική μονάδα προκειμένου να αντιμετωπίσει το φαινόμενο (Μον. 40)

κριτήριο αξιολόγησης (9) Έκθεση Γ΄ Λυκείου_περιβάλλον

Από το Τσερνόμπιλ στη Φουκοσίμα

“Δεν ξέρω με τι όπλα θα γίνει ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος αλλά ο τέταρτος

θα γίνει με ξύλα και πέτρες”: Albert Einstein

Αυτή τη φορά για το πυρηνικό ατύχημα δεν φταίει η αμφίβολη σοβιετική τεχνολογία του Τσερνόμπιλ αλλά η πιο προχωρημένη εκδοχή της τεχνοεπιστήμης.

Λίγα δευτερόλεπτα είναι αρκετά στη Φύση για να θρυμματίσει οποιοδήποτε ανθρώπινο έργο. Όλοι είδαμε τις εικόνες της Αποκάλυψης στην Ιαπωνία. Αλλά αντί να στοχαστούμε πάνω στη μοίρα μας, στην κατάστασή μας, στις πράξεις μας και στη συμπεριφορά μας, συνεχίζουμε στον δρόμο της έπαρσης και της αλαζονείας. Όλα υποτάσσονται στο κυνήγι του κέρδους. Ακόμα και αυτή η βιβλική καταστροφή για μερικούς είναι ευκαιρία πλουτισμού. Οι Γάλλοι πιστεύουν ότι η δική τους τεχνολογία θα άντεχε, όπως και οι Αμερικάνοι! Θέλουν βλέπεις να πουλήσουν τεχνολογία. Αυτή, όμως, η βεβαιότητα του σήμερα θα γίνει η αυταπάτη του αύριο. Όπως ακριβώς έγινε και με τον μύθο της ιαπωνικής τεχνολογίας. Δεν υπάρχει τίποτα πάνω από τη Φύση. Τα όρια του ανθρώπου είναι περατά και πάντα θα ισχύει το αρχαίο ρητό: Ύβρις, Άτη, Δίκη.

Όταν ο άνθρωπος ασεβεί, θα εισπράττει την τιμωρία για να αποκαθίσταται η συμπαντική δικαιοσύνη, η αρμονία και η ισορροπία.

Χάνει ο άνθρωπος το μυαλό του, ασεβεί, αποκτά μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, μέχρι που έρχεται η συμμόρφωση, η ταπείνωση, η τιμωρία.

Για να ξαναρχίσουμε πάλι από την αρχή. Αυτή φαίνεται είναι η τραγική μοίρα του ανθρώπου. Η σύγχρονη τεχνοεπιστήμη με τις απίστευτες δυνατότητες κάνει τους ανθρώπους να διακατέχονται από “παραλήρημα του Θεού”, ότι όλα τα μπορούν, όλα τα ξέρουν, όλα τα καταφέρνουν. Μέχρι να έλθει η διάψευση.

Αυτή η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας σήμερα φαίνεται στην καθημερινή κοινωνική, επαγγελματική, επιστημονική συμπεριφορά των ανθρώπων. Περισσότερο από ποτέ. Αλλά ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφύγει από το πλαίσιο της παντραγικότητας.

Όμως με την “ευκαιρία” αυτού του ατυχήματος καταρρέει και άλλος ένας μύθος. Αυτός της “φτηνής” πυρηνικής ενέργειας. Απεδείχθη ότι δεν είναι καθόλου φτηνή. Από πλευράς οικονομικού κόστους, υποδομών, τεχνογνωσίας αλλά και από πλευράς κοινωνικού κόστους και συνεπειών.

Επομένως η προβληματική μας πρέπει να αλλάξει. Τα φληναφήματα περί ασφαλούς πυρηνικής ενέργειας ή πράσινης ανάπτυξης αποδεικνύεται ότι αυξάνουν την κατανάλωση και επομένως επιβαρύνουν το περιβάλλον έτι περαιτέρω. Η έννοια της αποανάπτυξης, της λιγότερης κατανάλωσης, της επαναξιολόγησης αξιών, κωδίκων, προτύπων, προσταγμάτων, περιεχομένου και νοήματος ζωής από τούδε και στο εξής θα μπουν στην καθημερινότητά μας. Ο άνθρωπος χωρίς να κηρύξει την “επιστροφή στο παρελθόν”, πράγμα που είναι φαιδρό, ωστόσο, θα πρέπει να ξανασκεφθεί περί του αναγκαίου, του χρειώδους και του απαραιτήτου.

Πρέπει να αντικαταστήσει την πτώχεια της αφθονίας με τον πλούτο του λίγου και του απαραίτητου.

Γιώργος Κοκκινάκος, Χανιώτικα Νέα, 19/03/2011

Θέματα:
(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

Α. Να γίνει περίληψη το παραπάνω κείμενο (100 λέξεις)      (25 μόρια)

Β 1. Σχολιάστε σε 100 -120 λέξεις την κατακλείδα του κειμένου: «Πρέπει να αντικαταστήσει την πτώχεια της αφθονίας με τον πλούτο του λίγου και του απαραίτητου». (12 μόρια)
Β 2. Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία του κειμένου. (5 μόρια)
Β 3. Το γραμματειακό είδος που ανήκει το κείμενο είναι επιφυλλίδα. Τεκμηριώστε την άποψη αυτή αφού αναφερθείτε στο περιεχόμενο, τη γλώσσα, το ύφος και το σκοπό που εξυπηρετεί.  (8 μόρια)
Β 4. Βρείτε συνώνυμα στις υπογραμμισμένες λέξεις: θρυμματίσει, Ύβρις, παραλήρημα, κόστους, του χρειώδους.  (10 μόρια)

Γ. Στο κείμενο εκφράζεται η άποψη για το ότι «η σύγχρονη τεχνοεπιστήμη με τις απίστευτες δυνατότητες κάνει τους ανθρώπους να διακατέχονται από “παραλήρημα Θεού”, ότι όλα τα μπορούν, όλα τα ξέρουν, όλα τα καταφέρνουν». Εκφράστε τον προβληματισμό σας για την παραπάνω άποψη και αναφερθείτε στο πώς η κοινωνική αλληλεγγύη θα βοηθήσει τον άνθρωπο να βγει από την τραγική του θέση σε ένα δοκίμιο πειθούς (600 λέξεις). (40 μόρια)

κριτήριο αξιολόγησης (8) Έκθεσης Γ΄Λυκείου_παιδεία

Η Παιδεία ως ταξίδι

Η υπόθεση της Παιδείας είναι πολύ μεγάλης σημασίας, υψίστης θα λέγαμε, για τον άνθρωπο. Το μεγαλύτερο επίτευγμά της είναι απλό: να μην καταντήσει ο άνθρωπος ανθρωποειδές... Η εκπαίδευση είναι το παν στον άνθρωπο που θέλει να δει τα όριά του: την καταγωγή του και τον σκοπό του.

Η αρετή δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί, ναι, όμως, ο δρόμος που οδηγεί σ’ αυτήν, η ευβουλία του μεγάλου σοφιστή Πρωταγόρα, δηλαδή ορθή σκέψη και σωστή διοίκηση του σπιτιού και της πόλης, μπορεί να διδαχθεί. Και ας αντέτεινε ο δαίμονας – Σωκράτης ότι αν μπορούσε να διδαχτεί η αρετή ο Περικλής θα κατάφερνε να τη μεταδώσει στα τέκνα του. Ο σοφός Αβδηρίτης τον αποστόμωσε με το περίφημο πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, καθιστώντας έτσι τη γνώση κλειδί ερμηνείας του εξανθρωπισμού του ανθρώπου.

Το θέμα δεν είναι φιλοσοφικό, αντίθετα είναι βαθιά κοινωνικό∙  άμα δεν καλλιεργήσεις τον εαυτό σου ζώντας και χορεύοντας (διαβάζοντας, ερωτευόμενος, ταξιδεύοντας κ.λπ.) πώς θα παιδευτείς; Εννοείται, πώς θα ανέβεις ένα σκαλί αν δεν πονέσεις; Μα, είναι πόνος η Παιδεία; Εάν ναι, τότε έχει δίκιο η Πολιτεία που την υποβαθμίζει, τη συρρικνώνει, την ευτελίζει. Κι έχουν επίσης δίκιο οι μαθητές να απεχθάνονται τη διδασκαλία, την εκμάθηση ανούσιων κλασμάτων, την απομνημόνευση ιστορικών μαχών και συνθηκών.

Όχι βέβαια, η Παιδεία δεν είναι πόνος. Είναι ένα από τα συναρπαστικότερα ταξίδια (και παιχνίδια) του ανθρωπίνου πνεύματος και στα έγκατα του σκοτεινού πλαγκτού και τα ύψη της νόησης. Είναι ταυτόχρονα ο μόνος τρόπος να ελέγξεις και να γκρεμίσεις την εξουσία εκείνη που ποδοπατά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η μόνη οδός προς την αριστοτελική εντελέχεια (την ενέργεια που διαμορφώνει και τελειοποιεί το είδος) και ευτραπελία (μεσότητα). Η Παιδεία εξαφανίζει τον δογματισμό (και όλους -σχεδόν- τους -ισμούς) και μας προετοιμάζει να υποδεχτούμε τη συγκίνηση.

Δυστυχώς η ελληνική εκπαίδευση τα παραμερίζει τούτα τα σπουδαία και μεριμνά για την επικράτηση της ομοιοστασίας-ομοιομορφίας των μαθητικών κοινωνιών. Το αναγιγνώσκειν είναι η μόνη ίσως πράξη χωρίς καταστολή, άρα ο πρόναος και η μύηση στην ελευθερία.

 του Γιώργου Σταματόπουλου

Η Εφημερίδα των Συντακτών 30/1/2013

Θέματα:

(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

Α.  Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις (25)

Β.1.  Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο το περιεχόμενο του αποσπάσματος «Η αρετή δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί, ναι, όμως, ο δρόμος που οδηγεί σ’ αυτήν, η ευβουλία του μεγάλου σοφιστή Πρωταγόρα, δηλαδή ορθή σκέψη και σωστή διοίκηση του σπιτιού και της πόλης, μπορεί να διδαχθεί». (10)

Β.2.  Να βρείτε από μία περίπτωση επίκλησης στη λογική, στο συναίσθημα και στην αυθεντία. (6)

Β.3.  «άμα δεν καλλιεργήσεις τον εαυτό σου ζώντας και χορεύοντας (διαβάζοντας, ερωτευόμενος, ταξιδεύοντας κ.λπ.) πώς θα παιδευτείς;» ποιος είναι ο ρόλος του ερωτήματος στο παραπάνω απόσπασμα; (5)

Β.4.α.  Να βρεις πέντε λέξεις-φράσεις του κειμένου με συνυποδηλωτική χρήση. (5)

Β.4.β.  Δώσε ένα συνώνυμο για κάθε υπογραμμισμένη λέξη του κειμένου. (5)

Β.5.  Δώσε έναν κυριολεκτικό και ένα μεταφορικό τίτλο στο κείμενο. (4)

 Παραγωγή λόγου:

Γ. Με αφορμή το παραπάνω άρθρο, καλείσαι να εκφωνήσεις, στη Βουλή των Εφήβων, προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, για το ρόλο της Παιδείας στην εποχή μας και κατά πόσο το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα υπηρετεί τους στόχους της Παιδείας. (40)