ο Ηνίοχος των Δελφών

Το άγαλμα του ηνιόχου είναι το διασημότερο από τα αφιερώματα στους Δελφούς. Ο νεαρός νικητής ιπποδρομίας, απεικονίζεται όρθιος στο δίφρο, με μακρύ χιτώνα που ζώνεται ψηλά και συγκρατείται με δύο ταινίες για να μην ανεμίζει κατά τη διάρκεια του αγώνα. Τα μαλλιά του περιζώνει ταινία, σύμβολο της νίκης, διακοσμημένη με ένθετο ασημί μαίανδρο. Τα μάτια του είναι ένθετα από ημιπολύτιμο λίθο και γυαλί και εκφράζουν τη δύναμη και την αυτοκυριαρχία του. 

Το άγαλμα ήταν μέρος ενός μεγάλου αφιερώματος, που περιλάμβανε το τέθριππο άρμα και μια δεύτερη ανδρική μορφή. Προσφέρθηκε από τον τύραννο της Γέλας Πολύζαλο, ύστερα από νίκη του σε αρματοδρομία στα Πύθια. Είναι κατασκευασμένο με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» και αποτελεί τυπικό δείγμα του αυστηρού ρυθμού. Θεωρείται έργο μεγάλου καλλιτέχνη, ίσως του Πυθαγόρα από το Ρήγιο.

Το σπουδαίο στοιχείο για το συγκεκριμένο άγαλμα όμως είναι η μοναδικότητά του. Παρόλο που οι αρχαίοι Έλληνες κατασκευαστές χάλκινων αγαλμάτων ήταν εξαιρετικοί καλλιτέχνες, ελάχιστα έργα τους διασώθηκαν -τα περισσότερα τα γνωρίσουμε από μαρμάρινα αντίγραφά τους- γιατί το υλικό τους χρησιμοποιούνταν για αντικείμενα καθημερινής χρήσης ή νομίσματα.

Ο Ηνίοχος των Δελφών, τυχερός μέσα στην ατυχία του, καταπλακώθηκε από επιχωματώσεις κατά το μεγάλο σεισμό του 373 π.Χ. και έμεινε εκεί μέχρι τις ανασκαφές του 1893 γλιτώνοντας από πολυάριθμες λεηλασίες που δέχτηκε ο χώρος των Δελφών. 

  

Ζαχαρίου Δημήτρης

27/4/2014

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: Η αποχαιρετιστήρια επιστολή

Ο βραβευμένος με το Νόμπελ λογοτεχνίας Κολομβιανός συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές (6/3/1927 - 17/4/2014) έχει αποσυρθεί από τη δημόσια ζωή για λόγους υγείας: καρκίνος στους λεμφαδένες.  Η κατάστασή του μοιάζει να επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. Η αποχαιρετιστήρια επιστολή που ακολουθεί εστάλη από τον συγγραφέα στους φίλους του...

 "Αν ο Θεός ξεχνούσε για μια στιγμή ότι είμαι μια μαριονέτα φτιαγμένη από κουρέλια και μου χάριζε ένα κομμάτι ζωή, ίσως δεν θα έλεγα όλα αυτά που σκέφτομαι, αλλά σίγουρα θα σκεφτόμουν όλα αυτά που λέω εδώ.

 Θα έδινα αξία στα πράγματα, όχι γι' αυτό που αξίζουν, αλλά γι' αυτό που σημαίνουν.

Θα κοιμόμουν λίγο, θα ονειρευόμουν πιο πολύ, γιατί για κάθε λεπτό που κλείνουμε τα μάτια, χάνουμε εξήντα δευτερόλεπτα φως. Θα συνέχιζα όταν οι άλλοι σταματούσαν, θα ξυπνούσα όταν οι άλλοι κοιμόταν. Θα άκουγα όταν οι άλλοι μιλούσαν και πόσο θα απολάμβανα ένα ωραίο παγωτό σοκολάτα!

 Αν ο Θεός μου δώριζε ένα κομμάτι ζωή, θα ντυνόμουν λιτά, θα ξάπλωνα μπρούμυτα στον ήλιο, αφήνοντας ακάλυπτο όχι μόνο το σώμα αλλά και την ψυχή μου.

  Θεέ μου, αν μπορούσα, θα έγραφα το μίσος μου πάνω στον πάγο και θα περίμενα να βγει ο ήλιος.  Θα ζωγράφιζα μ' ένα όνειρο του Βαν Γκογκ πάνω στα άστρα ένα ποίημα του Μπενεντέτι κι ένα τραγούδι του Σερράτ θα ήταν η σερενάτα που θα χάριζα στη σελήνη. Θα πότιζα με τα δάκρια μου τα τριαντάφυλλα, για να νοιώσω τον πόνο από τ' αγκάθια τους και το κοκκινωπό φιλί των πετάλων τους...

Θεέ μου, αν είχα ένα κομμάτι ζωή... Δεν θα άφηνα να περάσει ούτε μία μέρα χωρίς να πω στους ανθρώπους ότι αγαπώ, ότι τους αγαπώ. Θα έκανα κάθε άνδρα και γυναίκα να πιστέψουν ότι είναι οι αγαπητοί μου και θα ζούσα ερωτευμένος με τον έρωτα.

Στους ανθρώπους θα έδειχνα πόσο λάθος κάνουν να νομίζουν ότι παύουν να ερωτεύονται όταν γερνούν, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι γερνούν όταν παύουν να ερωτεύονται! Στο μικρό παιδί θα έδινα φτερά, αλλά θα το άφηνα να μάθει μόνο του να πετάει. Στους γέρους θα έδειχνα ότι το θάνατο δεν τον φέρνουν τα γηρατειά αλλά η λήθη. Έμαθα τόσα πράγματα από σας, τους ανθρώπους... Έμαθα πως όλοι θέλουν να ζήσουν στην κορυφή του βουνού, χωρίς να γνωρίζουν ότι η αληθινή ευτυχία βρίσκεται στον τρόπο που κατεβαίνεις την απόκρημνη πλαγιά. Έμαθα πως όταν το νεογέννητο σφίγγει στη μικρή παλάμη του, για πρώτη φορά, το δάχτυλο του πατέρα του, το αιχμαλωτίζει για πάντα.

Έμαθα πως ο άνθρωπος δικαιούται να κοιτά τον άλλον από ψηλά μόνο όταν πρέπει να τον βοηθήσει να σηκωθεί. Είναι τόσα πολλά τα πράγματα που μπόρεσα να μάθω από σας, αλλά δεν θα χρησιμεύσουν αλήθεια πολύ, γιατί όταν θα με κρατούν κλεισμένο μέσα σ' αυτή τηβαλίτσα, δυστυχώς θα πεθαίνω.

Να λες πάντα αυτό που νιώθεις και να κάνεις πάντα αυτό που σκέφτεσαι. Αν ήξερα ότι σήμερα θα ήταν η τελευταία φορά που θα σ' έβλεπα να κοιμάσαι, θα σ' αγκάλιαζα σφιχτά και θα προσευχόμουν στον Κύριο για να μπορέσω να γίνω ο φύλακας της ψυχής σου. Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα σ' έβλεπα να βγαίνεις απ' την πόρτα, θα σ' αγκάλιαζα και θα σου 'δινα ένα φιλί και θα σε φώναζα ξανά για να σου δώσω κι άλλα. Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα άκουγα τη φωνή σου, θα ηχογραφούσα κάθε σου λέξη για να μπορώ να τις ακούω ξανά και ξανά. Αν ήξερα ότι αυτές θα ήταν οι τελευταίες στιγμές που σ' έβλεπα, θα έλεγα "σ' αγαπώ" και δεν θα υπέθετα, ανόητα, ότι το ξέρεις ήδη. 

Υπάρχει πάντα ένα αύριο και η ζωή μάς δίνει κι άλλες ευκαιρίες για να κάνουμε τα πράγματα όπως πρέπει, αλλά σε περίπτωση που κάνω λάθος και μας μένει μόνο το σήμερα, θα 'θελα να σου πω πόσο σ' αγαπώ κι ότι ποτέ δεν θα σε ξεχάσω.

Το αύριο δεν το έχει εξασφαλίσει κανείς, είτε νέος είτε γέρος. Σήμερα μπορεί να είναι η τελευταία φορά που βλέπεις τους ανθρώπους που αγαπάς. Γι' αυτό μην περιμένεις άλλο, κάν' το σήμερα, γιατί αν το αύριο δεν έρθει ποτέ, θα μετανιώσεις σίγουρα για τη μέρα που δεν βρήκες χρόνο για ένα χαμόγελο, μια αγκαλιά, ένα φιλί και ήσουν πολύ απασχολημένος για να κάνεις πράξη μια τελευταία τους επιθυμία.Κράτα αυτούς που αγαπάς κοντά σου, πες τους ψιθυριστά πόσο πολύ τους χρειάζεσαι, αγάπα τους και φέρσου τους καλά, βρες χρόνο για να τους πεις "συγνώμη", "συγχώρεσέ με", "σε παρακαλώ", "ευχαριστώ" κι όλα τα λόγια αγάπης που ξέρεις.

Κανείς δεν θα σε θυμάται για τις κρυφές σου σκέψεις. Ζήτα απ' τον Κύριο τη δύναμη και τη σοφία για να τις εκφράσεις. Δείξε στους φίλους σου τι σημαίνουν για σένα."

κριτήριο αξιολόγησης (10) Έκθεση Γ΄Λυκείου_σχολικός εκφοβισμός

Το αληθινό παραμύθι της βίας

του Ευγένιου Τριβιζά

            Η εκφοβιστική και επιθετική συμπεριφορά παιδιών εναντίον συμμαθητών τους είναι ένα πολύμορφο και πολυδιάστατο φαινόμενο, η έκταση και η σοβαρότητα του οποίου δύσκολα αναγνωρίζονται. Κυρίως επειδή τα θύματα φοβούνται να τοεξομολογηθούν, οι δάσκαλοι δυσκολεύονται να το χειριστούν και τα σχολεία διστάζουν να το παραδεχτούν λόγω του αρνητικού αντίκτυπου που θα έχει στην εικόνα και στη φήμη τους. Η σχολική βία ξεκινάει από κοροϊδευτικές παρατηρήσεις, προσβλητικές εκφράσεις, διασπορά ψιθύρων με στόχο τον στιγματισμό και αποκλεισμό του θύματος από σχολικές παρέες, κλιμακώνεται με την καταστροφή ή κλοπή αντικειμένων ιδιοκτησίας του, συχνά εκτρέπεται σε σωματική βία. Στην αρχή απλά σπρωξίματα και στη συνέχεια ακραίες μορφές επιθετικότητας.

            Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει να γίνεται ο εκφοβισμός διαδικτυακά ή με μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα. Σκηνές βίας βιντεοσκοπούνται και διανέμονται ευρύτατα, καθιστώντας την εμπειρία ακόμη πιο επώδυνη για τα θύματα και οδηγώντας τα ακόμη και στην αυτοκτονία.

            Είναι σφάλμα να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο ξεκινάει και σταματάει στα σχολεία. Εχει βαθιές ρίζες και μακροπρόθεσμα καταστρεπτικές για την κοινωνία συνέπειες. Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται στην οικογένεια, στον στρατό, στον εργασιακό χώρο. Εγκληματολογικές έρευνες δείχνουν ότι το επιθετικό παιδί στο σχολείο είναι ο αυριανός άντρας που θα κακοποιεί τη σύζυγό του. Αλλά και οι θύτες, σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, είναι πολλές φορές θύματα σωματικής τιμωρίας, οικογενειακής βίας και βλαπτικών επιρροών της τηλεόρασης.

            Τα σχολεία πρέπει να ξεκινάνε όχι με την υπόθεση ότι είναι απίθανο να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά στους χώρους τους, αλλά αντίθετα ότι είναι πολύ πιθανόν και να καταστρώνουν εμπεριστατωμένα σχέδια πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος. Το θέμα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων στην τάξη, οι σχολικές βιβλιοθήκες να εφοδιάζονται με παιδικά βιβλία σχετικού περιεχομένου, οι διάδρομοι, οι αυλές και οι δυσπρόσιτοι χώροι να επιτηρούνται τακτικά και οι μαθητές να ενθαρρύνονται να εκμυστηρεύονται στους διδάσκοντες τα παράπονά τους, πράγμα το οποίο βέβαια προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης και η δημοσιοποίησή της θα βοηθούσε αρκετά.

            Kαλό θα είναι ο γονιός να ρωτάει το παιδί του πώς του φέρονται οι συμμαθητές του, ιδίως αν το παιδί βρίσκει δικαιολογίες για να μην πηγαίνει στο σχολείο, παραπονιέται συχνά ότι είναι άρρωστο τα πρωινά, κάνει σκασιαρχείο, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη μελέτη, επιστρέφει από το σχολείο με γρατσουνιές, μελανιές, ρούχα σκισμένα ή βιβλία κατεστραμμένα, κλείνεται στον εαυτό του, αρχίζει να ψευδίζει, δεν έχει όρεξη για φαγητό, ζητάει παραπάνω χαρτζιλίκι, αρχίζει να κλέβει, φέρεται με επιθετικό τρόπο στα μικρότερα αδέλφια του, κλαίει τα βράδια στο κρεβάτι ή τυραννιέται από εφιάλτες, ή προτιμάει να κάνει παρέα με ενηλίκους παρά με παιδιά. Ολα αυτά μπορεί να οφείλονται σε πολλούς και διάφορους λόγους, αλλά καλό θα είναι ο γονιός να ερευνά το θέμα διακριτικά και να επικοινωνεί με το σχολείο, ούτως ώστε να ενημερώνονται οι γονείς των παιδιών που ασκούν βία και να παραπέμπονται ενδεχομένως στις κατάλληλες υπηρεσίες.

            Ας μην ξεχνάμε ότι συχνά χρήζουν βοηθείας όχι μόνο τα παιδιά τα οποία υφίστανται, αλλά και τα παιδιά τα οποία ασκούν βία, καθώς και οι οικογένειές τους. Επίσης, δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί.

Ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι νομικός, καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ

και συγγραφέας παιδικών βιβλίων.

ΘΕΜΑΤΑ

(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

Α Να γράψετε στο τετράδιό σας περίληψη του κειμένου σε 110 περίπου λέξεις (Μον. 25)

Β1. Μέσα από ποια οπτική ο συντάκτης προσεγγίζει το θέμα του και πώς αυτή υπηρετεί τον σκοπό του; (Μον. 6)

Β2. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου  (Μον. 4)

β. Ποιο ρόλο διαδραματίζουν στη συνοχή του κειμένου οι λέξεις-φράσεις: Κυρίως, Αλλά και, ούτως ώστε, που (Μον. 4)

Β3. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: εξομολογηθούν, αντίκτυπου, παγιώνονται, αυριανός, δυσπρόσιτοι (Μον. 5)

Β4. Ποια λειτουργία της γλώσσας χρησιμοποιεί ο συντάκτης και τι πετυχαίνει με αυτήν την επιλογή του; (Μον. 6)

  

Β5. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων τη φράση: «δεν αποκλείεται οι ιδιότητες του θύτη και του θύματος να συμπίπτουν στο ίδιο παιδί» (Μον. 10)

Γ. Στέλνετε μια επιστολή 500-600 λέξεων στον Διευθυντή του σχολείου σας, στην οποία α) εξηγείτε τους παράγοντες που, κατά τη γνώμη σας, τροφοδοτούν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της βίας (bullying) και β) προτείνετε συγκεκριμένες δράσεις που πρέπει να αναλάβει η σχολική μονάδα προκειμένου να αντιμετωπίσει το φαινόμενο (Μον. 40)

κριτήριο αξιολόγησης (9) Έκθεση Γ΄ Λυκείου_περιβάλλον

Από το Τσερνόμπιλ στη Φουκοσίμα

“Δεν ξέρω με τι όπλα θα γίνει ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος αλλά ο τέταρτος

θα γίνει με ξύλα και πέτρες”: Albert Einstein

Αυτή τη φορά για το πυρηνικό ατύχημα δεν φταίει η αμφίβολη σοβιετική τεχνολογία του Τσερνόμπιλ αλλά η πιο προχωρημένη εκδοχή της τεχνοεπιστήμης.

Λίγα δευτερόλεπτα είναι αρκετά στη Φύση για να θρυμματίσει οποιοδήποτε ανθρώπινο έργο. Όλοι είδαμε τις εικόνες της Αποκάλυψης στην Ιαπωνία. Αλλά αντί να στοχαστούμε πάνω στη μοίρα μας, στην κατάστασή μας, στις πράξεις μας και στη συμπεριφορά μας, συνεχίζουμε στον δρόμο της έπαρσης και της αλαζονείας. Όλα υποτάσσονται στο κυνήγι του κέρδους. Ακόμα και αυτή η βιβλική καταστροφή για μερικούς είναι ευκαιρία πλουτισμού. Οι Γάλλοι πιστεύουν ότι η δική τους τεχνολογία θα άντεχε, όπως και οι Αμερικάνοι! Θέλουν βλέπεις να πουλήσουν τεχνολογία. Αυτή, όμως, η βεβαιότητα του σήμερα θα γίνει η αυταπάτη του αύριο. Όπως ακριβώς έγινε και με τον μύθο της ιαπωνικής τεχνολογίας. Δεν υπάρχει τίποτα πάνω από τη Φύση. Τα όρια του ανθρώπου είναι περατά και πάντα θα ισχύει το αρχαίο ρητό: Ύβρις, Άτη, Δίκη.

Όταν ο άνθρωπος ασεβεί, θα εισπράττει την τιμωρία για να αποκαθίσταται η συμπαντική δικαιοσύνη, η αρμονία και η ισορροπία.

Χάνει ο άνθρωπος το μυαλό του, ασεβεί, αποκτά μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, μέχρι που έρχεται η συμμόρφωση, η ταπείνωση, η τιμωρία.

Για να ξαναρχίσουμε πάλι από την αρχή. Αυτή φαίνεται είναι η τραγική μοίρα του ανθρώπου. Η σύγχρονη τεχνοεπιστήμη με τις απίστευτες δυνατότητες κάνει τους ανθρώπους να διακατέχονται από “παραλήρημα του Θεού”, ότι όλα τα μπορούν, όλα τα ξέρουν, όλα τα καταφέρνουν. Μέχρι να έλθει η διάψευση.

Αυτή η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας σήμερα φαίνεται στην καθημερινή κοινωνική, επαγγελματική, επιστημονική συμπεριφορά των ανθρώπων. Περισσότερο από ποτέ. Αλλά ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφύγει από το πλαίσιο της παντραγικότητας.

Όμως με την “ευκαιρία” αυτού του ατυχήματος καταρρέει και άλλος ένας μύθος. Αυτός της “φτηνής” πυρηνικής ενέργειας. Απεδείχθη ότι δεν είναι καθόλου φτηνή. Από πλευράς οικονομικού κόστους, υποδομών, τεχνογνωσίας αλλά και από πλευράς κοινωνικού κόστους και συνεπειών.

Επομένως η προβληματική μας πρέπει να αλλάξει. Τα φληναφήματα περί ασφαλούς πυρηνικής ενέργειας ή πράσινης ανάπτυξης αποδεικνύεται ότι αυξάνουν την κατανάλωση και επομένως επιβαρύνουν το περιβάλλον έτι περαιτέρω. Η έννοια της αποανάπτυξης, της λιγότερης κατανάλωσης, της επαναξιολόγησης αξιών, κωδίκων, προτύπων, προσταγμάτων, περιεχομένου και νοήματος ζωής από τούδε και στο εξής θα μπουν στην καθημερινότητά μας. Ο άνθρωπος χωρίς να κηρύξει την “επιστροφή στο παρελθόν”, πράγμα που είναι φαιδρό, ωστόσο, θα πρέπει να ξανασκεφθεί περί του αναγκαίου, του χρειώδους και του απαραιτήτου.

Πρέπει να αντικαταστήσει την πτώχεια της αφθονίας με τον πλούτο του λίγου και του απαραίτητου.

Γιώργος Κοκκινάκος, Χανιώτικα Νέα, 19/03/2011

Θέματα:
(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

Α. Να γίνει περίληψη το παραπάνω κείμενο (100 λέξεις)      (25 μόρια)

Β 1. Σχολιάστε σε 100 -120 λέξεις την κατακλείδα του κειμένου: «Πρέπει να αντικαταστήσει την πτώχεια της αφθονίας με τον πλούτο του λίγου και του απαραίτητου». (12 μόρια)
Β 2. Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία του κειμένου. (5 μόρια)
Β 3. Το γραμματειακό είδος που ανήκει το κείμενο είναι επιφυλλίδα. Τεκμηριώστε την άποψη αυτή αφού αναφερθείτε στο περιεχόμενο, τη γλώσσα, το ύφος και το σκοπό που εξυπηρετεί.  (8 μόρια)
Β 4. Βρείτε συνώνυμα στις υπογραμμισμένες λέξεις: θρυμματίσει, Ύβρις, παραλήρημα, κόστους, του χρειώδους.  (10 μόρια)

Γ. Στο κείμενο εκφράζεται η άποψη για το ότι «η σύγχρονη τεχνοεπιστήμη με τις απίστευτες δυνατότητες κάνει τους ανθρώπους να διακατέχονται από “παραλήρημα Θεού”, ότι όλα τα μπορούν, όλα τα ξέρουν, όλα τα καταφέρνουν». Εκφράστε τον προβληματισμό σας για την παραπάνω άποψη και αναφερθείτε στο πώς η κοινωνική αλληλεγγύη θα βοηθήσει τον άνθρωπο να βγει από την τραγική του θέση σε ένα δοκίμιο πειθούς (600 λέξεις). (40 μόρια)

κριτήριο αξιολόγησης (8) Έκθεσης Γ΄Λυκείου_παιδεία

Η Παιδεία ως ταξίδι

Η υπόθεση της Παιδείας είναι πολύ μεγάλης σημασίας, υψίστης θα λέγαμε, για τον άνθρωπο. Το μεγαλύτερο επίτευγμά της είναι απλό: να μην καταντήσει ο άνθρωπος ανθρωποειδές... Η εκπαίδευση είναι το παν στον άνθρωπο που θέλει να δει τα όριά του: την καταγωγή του και τον σκοπό του.

Η αρετή δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί, ναι, όμως, ο δρόμος που οδηγεί σ’ αυτήν, η ευβουλία του μεγάλου σοφιστή Πρωταγόρα, δηλαδή ορθή σκέψη και σωστή διοίκηση του σπιτιού και της πόλης, μπορεί να διδαχθεί. Και ας αντέτεινε ο δαίμονας – Σωκράτης ότι αν μπορούσε να διδαχτεί η αρετή ο Περικλής θα κατάφερνε να τη μεταδώσει στα τέκνα του. Ο σοφός Αβδηρίτης τον αποστόμωσε με το περίφημο πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, καθιστώντας έτσι τη γνώση κλειδί ερμηνείας του εξανθρωπισμού του ανθρώπου.

Το θέμα δεν είναι φιλοσοφικό, αντίθετα είναι βαθιά κοινωνικό∙  άμα δεν καλλιεργήσεις τον εαυτό σου ζώντας και χορεύοντας (διαβάζοντας, ερωτευόμενος, ταξιδεύοντας κ.λπ.) πώς θα παιδευτείς; Εννοείται, πώς θα ανέβεις ένα σκαλί αν δεν πονέσεις; Μα, είναι πόνος η Παιδεία; Εάν ναι, τότε έχει δίκιο η Πολιτεία που την υποβαθμίζει, τη συρρικνώνει, την ευτελίζει. Κι έχουν επίσης δίκιο οι μαθητές να απεχθάνονται τη διδασκαλία, την εκμάθηση ανούσιων κλασμάτων, την απομνημόνευση ιστορικών μαχών και συνθηκών.

Όχι βέβαια, η Παιδεία δεν είναι πόνος. Είναι ένα από τα συναρπαστικότερα ταξίδια (και παιχνίδια) του ανθρωπίνου πνεύματος και στα έγκατα του σκοτεινού πλαγκτού και τα ύψη της νόησης. Είναι ταυτόχρονα ο μόνος τρόπος να ελέγξεις και να γκρεμίσεις την εξουσία εκείνη που ποδοπατά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η μόνη οδός προς την αριστοτελική εντελέχεια (την ενέργεια που διαμορφώνει και τελειοποιεί το είδος) και ευτραπελία (μεσότητα). Η Παιδεία εξαφανίζει τον δογματισμό (και όλους -σχεδόν- τους -ισμούς) και μας προετοιμάζει να υποδεχτούμε τη συγκίνηση.

Δυστυχώς η ελληνική εκπαίδευση τα παραμερίζει τούτα τα σπουδαία και μεριμνά για την επικράτηση της ομοιοστασίας-ομοιομορφίας των μαθητικών κοινωνιών. Το αναγιγνώσκειν είναι η μόνη ίσως πράξη χωρίς καταστολή, άρα ο πρόναος και η μύηση στην ελευθερία.

 του Γιώργου Σταματόπουλου

Η Εφημερίδα των Συντακτών 30/1/2013

Θέματα:

(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

Α.  Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις (25)

Β.1.  Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο το περιεχόμενο του αποσπάσματος «Η αρετή δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί, ναι, όμως, ο δρόμος που οδηγεί σ’ αυτήν, η ευβουλία του μεγάλου σοφιστή Πρωταγόρα, δηλαδή ορθή σκέψη και σωστή διοίκηση του σπιτιού και της πόλης, μπορεί να διδαχθεί». (10)

Β.2.  Να βρείτε από μία περίπτωση επίκλησης στη λογική, στο συναίσθημα και στην αυθεντία. (6)

Β.3.  «άμα δεν καλλιεργήσεις τον εαυτό σου ζώντας και χορεύοντας (διαβάζοντας, ερωτευόμενος, ταξιδεύοντας κ.λπ.) πώς θα παιδευτείς;» ποιος είναι ο ρόλος του ερωτήματος στο παραπάνω απόσπασμα; (5)

Β.4.α.  Να βρεις πέντε λέξεις-φράσεις του κειμένου με συνυποδηλωτική χρήση. (5)

Β.4.β.  Δώσε ένα συνώνυμο για κάθε υπογραμμισμένη λέξη του κειμένου. (5)

Β.5.  Δώσε έναν κυριολεκτικό και ένα μεταφορικό τίτλο στο κείμενο. (4)

 Παραγωγή λόγου:

Γ. Με αφορμή το παραπάνω άρθρο, καλείσαι να εκφωνήσεις, στη Βουλή των Εφήβων, προσχεδιασμένο προφορικό λόγο, για το ρόλο της Παιδείας στην εποχή μας και κατά πόσο το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα υπηρετεί τους στόχους της Παιδείας. (40)

επαναστάτες από αιτία

Ο διευθυντής της Φιλαρμονικής μας υποδέχτηκε ευγενικά.

«Τι μπορώ να κάνω για σας;» ρώτησε.

«Μας οφείλετε εκατό χιλιάδες!»

«Πολύ πιθανόν. Αλλά θυμίστε μου ακριβώς για ποιο λόγο;»

«Είναι προκαταβολή» του είπαμε.

«Μάλιστα. Πολύ λογικό. Προκαταβολή για τι πράγμα:»

«Για τη συναυλία μας στη Φιλαρμονική!»

«Μάλιστα. Πολύ καλός λόγος! Αλλά συγχωρέστε με αν κάνω λάθος, νομίζω ότι δεν έχουμε ξανασυναντηθεί. Έχουμε υπογράψει ίσως κάποιο συμβόλαιο;»

«Όχι ακόμα, αλλά μπορούμε να υπογράψουμε τώρα!»

«Αναμφίβολα μπορείτε. Αλλά θα είχατε την καλοσύνη να μου δώσετε μια γενική ιδέα της πρότασής σας; Είστε ορχήστρα;»

«Όχι ακόμα, αλλά θα γίνουμε!»

«Και το ρεπερτόριό σας, σε γενικές γραμμές, αν επιτρέπετε;»

«Θα το διαμορφώσουμε όταν μάθουμε να παίζουμε».

«Να παίζετε;»

«Τα όργανά μας φυσικά!»

Η ηλιθιότητα αυτού του τύπου άρχισε να μου τη δίνει.

«Κύριοί μου, δεν ξέρετε ακόμα να παίζετε;»

«Είτε ξέρουμε, είτε δεν ξέρουμε, ποια είναι η διαφορά. Το μέλλον μας ανήκει, δεν το βλέπεις;»

«Α, ναι! Ασφαλώς! Αλλά επιτρέψτε μου να κάνω μια πρόταση. Γιατί δεν μαθαίνετε πρώτα να παίζετε, μετά να κάνετε εξάσκηση για κάποιο διάστημα κι ύστερα να το συζητήσουμε. Αφού, βεβαίως, το μέλλον σας ανήκει, χωρίς αμφιβολία!»

Κι αυτό το φασιστικό γουρούνι δεν μας έδωσε την προκαταβολή. Φύγαμε νιώθοντας την κοινωνική καταπίεση στο πετσί μας. Έξω ήταν μια αφίσα που διαφήμιζε κάποιον Μότσαρτ.

«Ποιος είν' αυτός;» ρώτησε ένας μας. Δεν θυμάμαι  ποιος. Δεν έχω πολύ καλή μνήμη, ειδικά το πρωί.

«Κάποιος αρχαίος!»

Σταματήσαμε να συλλογιστούμε για την τέχνη και πήγαμε να φτιάξουμε μια μπόμπα, να την βάλουμε στη Φιλαρμονική.

Πάνω απ' όλα το δίκαιο του αγώνα.

Slawomir Mrozek, (29/6/1930 – 15/8/2013) Πολωνός δραματουργός,

συγγραφέας και σκιτσογράφος

Θεσσαλονίκη 1863

Η τεκμηριωμένα παλαιότερη, μέχρι τώρα φωτογραφία της Θεσσαλονίκης, που τραβήχτηκε το 1863 από τον φωτογράφο Γιόζεφ Ζέκελι.

Παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Πολιτιστικό Κέντρο της Εθνικής Τράπεζας στη Βίλα Καπάντζη ταυτόχρονα με την έκθεση «Μακεδονία. Χαρτογραφία και Ιστορία, 15ος-18ος αιώνας» που θα διαρκέσει έως την Παρασκευή 13 Ιουλίου 2014.

Με την ευκαιρία ας δούμε κάποια γεγονότα εκείνης της χρονιάς:

•  Γεώργιος Α΄ Γλύξμπουργκ, ανήλθε στο θρόνο της Ελλάδας τον Νοέμβριο του 1863
• Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 17 Απριλίου 1863
• Pierre De Coubertin, Γάλλος ιστορικός και παιδαγωγός, εμπνευστής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, γεννήθηκε στο Παρίσι την 1η Ιανουαρίου 1863
• Ευγένιος Ντελακρουά, Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος («η σφαγή της Χίου» «η Ελευθερία καθοδηγεί το λαό») πεθαίνει στις 13 Αυγούστου 1863

ποιος πολιτισμός

Η μειονεξία των Νεοελλήνων απέναντι στη Δύση και στον πολιτισμό της είναι παλιό φαινόμενο. Είναι διαμορφωμένο ήδη από την εποχή της τουρκοκρατίας, οπότε ο φτωχός και αμόρφωτος ραγιάς άρχισε να ταυτίζει τα «φώτα» του πολιτισμού και την πρόοδο με την οικονομική ανάπτυξη, τον πολιτικό φιλελευθερισμό και την τεχνολογική εξέλιξη της Δύσης.

Η λαϊκή αρχιτεκτονική και εικονογραφία, οι θεσμοί των κοινοτήτων και οι συντεχνίες, το δημοτικό τραγούδι και η μουσική θεωρήθηκαν υπανάπτυξη ή και οπισθοδρόμηση σε σύγκριση με τις μηχανές και τα βιομηχανικά προϊόντα, την οικονομία της αγοράς και τα τσιμεντένια μεγαθήρια της Δύσης.

Έπειτα, οι σπουδαγμένοι μας στα φραγκικά πανεπιστήμια, μάθαιναν ότι μετά την κλασική αρχαιότητα, δεν υπήρξε συνέχεια πολιτισμικής παραγωγής από τους έλληνες. Σκόπιμα και μεθοδικά, αποκρύφτηκε από το αντικείμενο σπουδών των πανεπιστημίων της καθολικής Δύσης, κάθε επίτευγμα του βυζαντινού πολιτισμού, λόγω της θρησκευτικής διαμάχης και του Σχίσματος των Εκκλησιών.

Πρώτοι οι γερμανοί, και λόγω της αποδέσμευσής τους από την παπική εκκλησία με τη Μεταρρύθμιση, εντόπισαν, μελέτησαν και αναγνώρισαν τη σπουδαιότητα του βυζαντινού πολιτισμού. Ζαχαρίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και ο όρος «Βυζάντιο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από το γερμανό ιστορικό Hieronymus Wolf το 1562. 

Η λεγόμενη «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» λοιπόν, άκμασε την εποχή που η Δυτική Ευρώπη ήταν βυθισμένη στην απομόνωση, την ανέχεια και τη βία. Οργανώθηκε ως κράτος με πρωτοποριακό νομοθετικό και διοικητικό σύστημα, με ισχυρά τείχη, στρατό και στόλο. Ανέπτυξε επιστήμες όπως η ιατρική με τα πρώτα παγκοσμίως δημόσια νοσοκομεία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ανέγειρε το μεγαλύτερο κτίριο του τότε γνωστού κόσμου μέσα σε πέντε χρόνια, την Αγια-Σοφιά με μεθόδους οικολογικής και βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής που αντιγράφουν σήμερα οι μεγαλύτερες Σχολές παγκοσμίως. Πέτυχε τον εκχριστιανισμό των Σλάβων και γερμανικών φύλων κάτι που συνέβαλε στη ομοιογένεια της σύγχρονης Ευρώπης. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ιστορικό http://zachariou99.blogspot.gr/ Steven Runciman: «Η βυζαντινή τέχνη ήταν από τις μεγαλύτερες σχολές τέχνης παγκοσμίως». Οι τεχνικές της αγιογραφίας παραμένουν ως σήμερα αξεπέραστες, ενώ η βυζαντινή μουσική διέσωσε και μας μετέφερε τους μουσικούς τρόπους της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, στην Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τονίζει ότι το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, ιδρυμένο ήδη από τον 5^ο αιώνα «ήταν οργανωμένο σύμφωνα με τα παλαιά πρότυπα των εθνικών Ανώτατων Σχολών. Εκεί διδάσκονταν γραμματική, ρητορική, διαλεκτική καθώς και αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική».

Όλο αυτό τον πλούτο αποποιηθήκαμε και υιοθετήσαμε απερίσκεπτα τον «πολιτισμό» της Δύσης με τα φαρμακερά του απόβλητα, με τον απροκάλυπτο εξανδραποδισμό της ανθρώπινης ύπαρξης από ολοκληρωτικές ιδεολογίες όπως του ναζισμού και του σταλινισμού ή την καταναλωτική αλλοτρίωση, την αποδόμηση του κράτους-έθνους και την υποκατάστασή του από το μηχανισμό της παγκόσμιας αγοράς, τη βαρβαρότητα της καταναλωτικής βουλιμίας που βιάζει και νεκρώνει τη φύση αποτιμώντας την μόνο οικονομικά, την εφιαλτική ασχήμια και τον πνιγμό της βιομηχανοποιημένης «στέγης».

           

Μόνο τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να υποψιαζόμαστε την ποιότητα ζωής που απεμπολήσαμε. Αρχίσαμε να αναζητούμε την τεχνική που σέβεται και αναδεικνύει το φυσικό υλικό, την κοινωνική ζωή που βασίζεται στις προσωπικές σχέσεις και το ήθος, βλέπουμε τις βυζαντινές εικόνες και τη βυζαντινή μουσική και συνειδητοποιούμε το αποδιοργανωτικό αδιέξοδο της δυτικής τέχνης. Ψάχνουμε τη νοστιμιά των καρπών της γης που διασώζει η μικρή καλλιέργεια, τα χειροποίητα αντικείμενα με τη σφραγίδα της προσωπικής έμπνευσης και δεξιοτεχνίας, για να γλυτώσουμε από την απρόσωπη ομοιομορφία και την κακογουστιά των προϊόντων της μηχανής. Δυστυχώς όμως, η συνειδητοποίηση αυτή, βρίσκεται ακόμα σε ατομικό επίπεδο γιατί ως κοινωνία ή έθνος δεν έχουμε πάψει να ακολουθούμε το μονόδρομο των δυτικών προτύπων «ανάπτυξης» και «προόδου»…

Ζαχαρίου Δημήτρης

φιλόλογος  5/4/2014

ευτυχία