ποιος πολιτισμός

Η μειονεξία των Νεοελλήνων απέναντι στη Δύση και στον πολιτισμό της είναι παλιό φαινόμενο. Είναι διαμορφωμένο ήδη από την εποχή της τουρκοκρατίας, οπότε ο φτωχός και αμόρφωτος ραγιάς άρχισε να ταυτίζει τα «φώτα» του πολιτισμού και την πρόοδο με την οικονομική ανάπτυξη, τον πολιτικό φιλελευθερισμό και την τεχνολογική εξέλιξη της Δύσης.

Η λαϊκή αρχιτεκτονική και εικονογραφία, οι θεσμοί των κοινοτήτων και οι συντεχνίες, το δημοτικό τραγούδι και η μουσική θεωρήθηκαν υπανάπτυξη ή και οπισθοδρόμηση σε σύγκριση με τις μηχανές και τα βιομηχανικά προϊόντα, την οικονομία της αγοράς και τα τσιμεντένια μεγαθήρια της Δύσης.

Έπειτα, οι σπουδαγμένοι μας στα φραγκικά πανεπιστήμια, μάθαιναν ότι μετά την κλασική αρχαιότητα, δεν υπήρξε συνέχεια πολιτισμικής παραγωγής από τους έλληνες. Σκόπιμα και μεθοδικά, αποκρύφτηκε από το αντικείμενο σπουδών των πανεπιστημίων της καθολικής Δύσης, κάθε επίτευγμα του βυζαντινού πολιτισμού, λόγω της θρησκευτικής διαμάχης και του Σχίσματος των Εκκλησιών.

Πρώτοι οι γερμανοί, και λόγω της αποδέσμευσής τους από την παπική εκκλησία με τη Μεταρρύθμιση, εντόπισαν, μελέτησαν και αναγνώρισαν τη σπουδαιότητα του βυζαντινού πολιτισμού. Ζαχαρίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και ο όρος «Βυζάντιο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από το γερμανό ιστορικό Hieronymus Wolf το 1562. 

Η λεγόμενη «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» λοιπόν, άκμασε την εποχή που η Δυτική Ευρώπη ήταν βυθισμένη στην απομόνωση, την ανέχεια και τη βία. Οργανώθηκε ως κράτος με πρωτοποριακό νομοθετικό και διοικητικό σύστημα, με ισχυρά τείχη, στρατό και στόλο. Ανέπτυξε επιστήμες όπως η ιατρική με τα πρώτα παγκοσμίως δημόσια νοσοκομεία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ανέγειρε το μεγαλύτερο κτίριο του τότε γνωστού κόσμου μέσα σε πέντε χρόνια, την Αγια-Σοφιά με μεθόδους οικολογικής και βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής που αντιγράφουν σήμερα οι μεγαλύτερες Σχολές παγκοσμίως. Πέτυχε τον εκχριστιανισμό των Σλάβων και γερμανικών φύλων κάτι που συνέβαλε στη ομοιογένεια της σύγχρονης Ευρώπης. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ιστορικό http://zachariou99.blogspot.gr/ Steven Runciman: «Η βυζαντινή τέχνη ήταν από τις μεγαλύτερες σχολές τέχνης παγκοσμίως». Οι τεχνικές της αγιογραφίας παραμένουν ως σήμερα αξεπέραστες, ενώ η βυζαντινή μουσική διέσωσε και μας μετέφερε τους μουσικούς τρόπους της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, στην Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τονίζει ότι το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, ιδρυμένο ήδη από τον 5^ο αιώνα «ήταν οργανωμένο σύμφωνα με τα παλαιά πρότυπα των εθνικών Ανώτατων Σχολών. Εκεί διδάσκονταν γραμματική, ρητορική, διαλεκτική καθώς και αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική».

Όλο αυτό τον πλούτο αποποιηθήκαμε και υιοθετήσαμε απερίσκεπτα τον «πολιτισμό» της Δύσης με τα φαρμακερά του απόβλητα, με τον απροκάλυπτο εξανδραποδισμό της ανθρώπινης ύπαρξης από ολοκληρωτικές ιδεολογίες όπως του ναζισμού και του σταλινισμού ή την καταναλωτική αλλοτρίωση, την αποδόμηση του κράτους-έθνους και την υποκατάστασή του από το μηχανισμό της παγκόσμιας αγοράς, τη βαρβαρότητα της καταναλωτικής βουλιμίας που βιάζει και νεκρώνει τη φύση αποτιμώντας την μόνο οικονομικά, την εφιαλτική ασχήμια και τον πνιγμό της βιομηχανοποιημένης «στέγης».

           

Μόνο τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να υποψιαζόμαστε την ποιότητα ζωής που απεμπολήσαμε. Αρχίσαμε να αναζητούμε την τεχνική που σέβεται και αναδεικνύει το φυσικό υλικό, την κοινωνική ζωή που βασίζεται στις προσωπικές σχέσεις και το ήθος, βλέπουμε τις βυζαντινές εικόνες και τη βυζαντινή μουσική και συνειδητοποιούμε το αποδιοργανωτικό αδιέξοδο της δυτικής τέχνης. Ψάχνουμε τη νοστιμιά των καρπών της γης που διασώζει η μικρή καλλιέργεια, τα χειροποίητα αντικείμενα με τη σφραγίδα της προσωπικής έμπνευσης και δεξιοτεχνίας, για να γλυτώσουμε από την απρόσωπη ομοιομορφία και την κακογουστιά των προϊόντων της μηχανής. Δυστυχώς όμως, η συνειδητοποίηση αυτή, βρίσκεται ακόμα σε ατομικό επίπεδο γιατί ως κοινωνία ή έθνος δεν έχουμε πάψει να ακολουθούμε το μονόδρομο των δυτικών προτύπων «ανάπτυξης» και «προόδου»…

Ζαχαρίου Δημήτρης

φιλόλογος  5/4/2014