κριτήριο αξιολόγησης (7) Έκθεση Γ΄Λυκείου_δογματισμός

ιδεοληψία και το δογματισμός

            Από τη φύση του ιδεοπλάστης και ιδεολάτρης ο άνθρωπος γίνεται από πνευματική αδράνεια και ηθική δειλία ιδεοληπτικός, αιχμάλωτος των ιδεών, δούλος των διανοητικών προϊόντων του. Τέτοιος είναι ο μισαλλόδοξος και ο δογματικός. Εκείνος, που με πείσμα και ακαμψία κλείνεται μέσα στις ιδέες του αρνούμενος και το παραμικρό άνοιγμα στους τοίχους της φυλακής του. Επειδή δεν θέλει να δει, δεν μπορεί πλέον να δει τίποτα πέρα από το στενό πνευματικό του ορίζοντα. Ας θυμηθούμε την περίφημη πλατωνική αλληγορία: τους δεσμώτες του σπηλαίου. Από τη μακρά εγκάθειρξή τους στη σκοτεινή φυλακή έχασαν όχι μόνο τη δύναμη της όρασης, αλλά και τη θέληση να βγουν στο φως και ν’ αντικρίσουν τα ίδια τα πράγματα. Είναι τόσο καλά βολεμένοι, ήσυχοι και μακάριοι στον ίσκιο των ειδώλων τους, ώστε εάν κανείς επιχειρήσει να τους τραβήξει έξω, διαμαρτύρονται, εξοργίζονται και είναι ικανοί να διαμελίσουν τον απερίσκεπτο ελευθερωτή τους...

            Τίποτα δεν ενοχλεί τον δογματικό όσο ο έλεγχος, η κριτική των άρθρων της πίστης του. Φοβάται μήπως αναγκαστεί να μετακινηθεί από τις θέσεις του και αμυνόμενος επιτίθεται εναντίον εκείνων που και διακριτικά ακόμη δοκιμάζουν να κλονίσουν την τυφλή βεβαιότητά του. Τους υποπτεύεται, αμφισβητεί τις καλές προθέσεις τους. δεν σκέπτεται καν να τους ακούσει. «Υπάρχουν» λέει «αρχές, κανόνες, έννοιες που βρίσκονται πέρα από κάθε αμφιβολία και είναι καθαρή μωρία να κατεβάζει κανείς από τα βάθρα τους αυτές τις σεβάσμιες ιδέες και να τις παραδίνει στον έλεγχο του τυχόντος». Αν έμενε με την αντίληψη αυτή ο άνθρωπος, δεν θα είχε απομακρυνθεί πολύ από τα άλλα δίποδα ζώα. Ευτυχώς για τον πολιτισμό μας αποφάσισε νωρίς ν’ απαρνηθεί τις πνευματικές ανέσεις του και να ριψοκινδυνέψει στο πέλαγος της ελεγχόμενης γνώσης. Η ιστορία της επιστήμης (στα πρώτα αποφασιστικά βήματά της την έλεγαν φυσιολογία και φιλοσοφία) είναι μια μακρά σειρά από τολμηρές πρωτοβουλίες για την απελευθέρωση του σκεπτόμενου ανθρώπου από την ιδεοληψία και το δογματισμό, με το επαναστατικό σύνθημα του «λόγον διδόναι». Παρά την ανευλάβεια που κατηγορείται ότι δείχνει απέναντι στον παραδοσιακό κώδικα των «αναμφισβήτητων αληθειών», ο επιστήμονας απαιτεί από κάθε ιδέα, οποιαδήποτε κι αν έχει σημαία, να δεχτεί τον έλεγχο και να επιδείξει τους τίτλους της.

Ε. Π. Παπανούτσος

Θέματα:
(του φιλολόγου Δ. Ζαχαρίου)

1.  Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψή του σε 80-100 λέξεις. (μονάδες 25)

2.  Τι εννοεί ο συγγραφέας με τη φράση που υπογραμμίζεται στο κείμενο: «Αν έμενε με την αντίληψη αυτή ο άνθρωπος, δεν θα είχε απομακρυνθεί πολύ από τα άλλα δίποδα ζώα»; (μονάδες 6)

3.  Αν έπρεπε να χωριστεί η δεύτερη παράγραφος («Τίποτα δεν ενοχλεί... τίτ­λους της») του κειμένου σε δυο μικρότερες παραγράφους, σε ποιο σημείο της θα πρότεινες να χωριστεί και γιατί; (μονάδες 6)

4.  Με θεματική πρόταση: «Χάσμα χωρίζει τον επιστήμονα από το φανατικό» να γράψεις μία παράγραφο με σύγκριση και αντίθεση. (μονάδες 11)

6.α.  Να δώσετε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων: ιδεοληπτικός, αιχμάλωτος, αλληγορία.

6.β. Χρησιμοποιώντας το δεύτερο συνθετικό των παραπάνω λέξεων, να σχηματίσετε νέες σύνθετες λέξεις (μία για κάθε περίπτωση)  (μονάδες 6)

7.  Να αποδώσεις στην κυριολεξία τις φράσεις που είναι σε παρένθεση.

-  Φοβάται πολύ μήπως αναγκαστεί να (μετακινηθεί από τις θέσεις του)

-  Ο επιστήμονας απαιτεί πάντα από κάθε ιδέα να επιδείξει (τους τίτλους της) (μονάδες 6)

Παραγωγή Λόγου:

Με αφορμή το κείμενο που διάβασες, να γράψεις ένα δοκίμιο με 550-600 λέξεις για τα αίτια του φανατισμού και για τις συνέπειες που μπορεί να έχει τόσο στο φανατικό, όσο και στην κοινωνία όπου ζει. (μονάδες 40)