προδημοσίευση

Προλογικό σημείωμα

Μετά από αρκετά χρόνια στην Ιδιωτική και Δημόσια Μέση Εκπαίδευση είναι έντονος ο προβληματισμός και η αγωνία μου για ένα, ομολογουμένως, από τα σημαντικότερα αντικείμενα διδασκαλίας, αυτό της Νεοελληνικής Γλώσσας.

Η αποσπασματική και ελλιπής παράθεση της θεωρίας του μαθήματος στα σχολικά εγχειρίδια, αναγκάζει κάθε ευσυνείδητο δάσκαλο να καταφεύγει σε πρόχειρες λύσεις, όπως φωτοτυπίες ή διαγράμματα στο σχολικό πίνακα, με συνακόλουθες συνέπειες την απώλεια πολύτιμου διδακτικού χρόνου και την αδυναμία συστηματοποίησης του υλικού.

Το παρόν βοήθημα ευελπιστεί να καλύψει μέρος αυτού του κενού παραθέτοντας, με ευσύνοπτο τρόπο, τα βασικότερα κεφάλαια θεωρίας της εξεταστέας ύλης όλων των τάξεων του Λυκείου.

Ιούλιος 2014

Δημήτρης Μ. Ζαχαρίου

Φιλόλογος   

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Προλογικό σημείωμα …………………………… Μεθοδολογία Περίληψης κειμένου ……………… Περίληψη κειμένου (διάγραμμα) ……………….. Η αξιολόγηση της Περίληψης κειμένου ….……… Η Παράγραφος .…………………………………… Η Πειθώ …………………………………………… Τρόποι και μέσα πειθούς (διάγραμμα) …………... Ενεργητική και παθητική σύνταξη ………………… Σημεία στίξης .………………………………….. Αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας … Το ύφος του κειμένου ..…………………………. Νοηματικές σχέσεις και διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις Συνοχή και συνεκτικότητα παραγράφων ……………… Κειμενικά είδη (διάγραμμα) ………………………... Κειμενικά είδη – αναλυτικά ……………………… Αξιολόγηση Περίληψης και Παραγωγής λόγου …… Βασικοί όροι για την Έκφραση-Έκθεση (αλφαβητικά) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ αρ.1, Εφαρμογή της θεωρίας παραγράφου ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ αρ.2, Χρήσιμο λεξιλόγιο για επιστολές

ο πολύτιμος χρόνος ενός μεσήλικα...

[ο πολύτιμος χρόνος ενός μεσήλικα…]

Μέτρησα τα χρόνια μου και συνειδητοποίησα, ότι μου υπολείπεται λιγότερος χρόνος ζωής απ’ ό,τι έχω ζήσει έως τώρα…

Αισθάνομαι όπως αυτό το παιδάκι που κέρδισε μια σακούλα καραμέλες: τις πρώτες τις καταβρόχθισε με λαιμαργία αλλά όταν παρατήρησε ότι του απέμεναν λίγες, άρχισε να τις γεύεται με βαθιά απόλαυση.

Δεν έχω πια χρόνο για ατέρμονες συγκεντρώσεις όπου συζητούνται, καταστατικά, νόρμες, διαδικασίες και εσωτερικοί κανονισμοί, γνωρίζοντας ότι δε θα καταλήξει κανείς πουθενά.

Δεν έχω πια χρόνο για να ανέχομαι παράλογους ανθρώπους που παρά τη χρονολογική τους ηλικία, δεν έχουν μεγαλώσει.

Δεν έχω πια χρόνο για να λογομαχώ με μετριότητες.

Δε θέλω να βρίσκομαι σε συγκεντρώσεις όπου παρελαύνουν παραφουσκωμένοι εγωισμοί.

Δεν ανέχομαι τους χειριστικούς και τους καιροσκόπους.

Με ενοχλεί η ζήλια και όσοι προσπαθούν να υποτιμήσουν τους ικανότερους για να οικειοποιηθούν τη θέση τους, το ταλέντο τους και τα επιτεύγματα τους.

Μισώ να είμαι μάρτυρας των ελαττωμάτων που γεννά η μάχη για ένα μεγαλοπρεπές αξίωμα. Οι άνθρωποι δεν συζητούν πια για το περιεχόμενο… μετά βίας για την επικεφαλίδα.

Ο χρόνος μου είναι λίγος για να συζητώ για τους τίτλους, τις επικεφαλίδες. Θέλω την ουσία, η ψυχή μου βιάζεται… Μου μένουν λίγες καραμέλες στη σακούλα…

Θέλω να ζήσω δίπλα σε πρόσωπα με ανθρώπινη υπόσταση.

Που μπορούν να γελούν με τα λάθη τους.
Που δεν επαίρονται για το θρίαμβό τους.
Που δε θεωρούν τον εαυτό τους εκλεκτό, πριν από την ώρα τους.
Που δεν αποφεύγουν τις ευθύνες τους.
Που υπερασπίζονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια
Και που το μόνο που επιθυμούν είναι να βαδίζουν μαζί με την αλήθεια και την ειλικρίνεια.

Το ουσιώδες είναι αυτό που αξίζει τον κόπο στη ζωή.

Θέλω να περιτριγυρίζομαι από πρόσωπα που ξέρουν να αγγίζουν την καρδιά των ανθρώπων…

Άνθρωποι τους οποίους τα σκληρά χτυπήματα της ζωής τους δίδαξαν πώςμεγαλώνει κανείς με απαλά αγγίγματα στην ψυχή.

Ναι, βιάζομαι, αλλά μόνο για να ζήσω με την ένταση που μόνο η ωριμότητα μπορεί να σου χαρίσει.

Σκοπεύω να μην πάει χαμένη καμιά από τις καραμέλες που μου απομένουν… Είμαι σίγουρος ότι ορισμένες θα είναι πιο νόστιμες απʼ όσες έχω ήδη φάει.

Σκοπός μου είναι να φτάσω ως το τέλος ικανοποιημένος και σε ειρήνη με τη συνείδησή μου και τους αγαπημένους μου.

Εύχομαι και ο δικός σου να είναι ο ίδιος γιατί με κάποιον τρόπο θα φτάσεις κι εσύ…

Mario de Andrade (1893 – 1945)

καλοί τρόποι

ή η νοσταλγία της ευγένειας...

«Πάντοτε υπήρχε όχλος, δεν χωράει αμφιβολία. Όμως, μου φαίνεται ότι ο όχλος άλλων καιρών ήταν πιο σεβαστικός απ’ τον σημερινό,

ότι ήξερε να αγνοεί, και να σέβεται εκείνους που ήξεραν περισσότερα απ' αυτόν»

                                                                                Μιγκέλ ντε Ουναμούνο

Πόσο μπορεί να στοιχίζει σε κάποιον η τήρηση των προσχημάτων, το τακτ, η ακρίβεια στα ραντεβού, η παραχώρηση θέσης, οι ώρες κοινής ησυχίας, η κοσμιότητα στη συμπεριφορά, η υπομονή στον διάλογο και η χαμηλή φωνή σε κοινούς χώρους, το «με συγχωρείτε», το «ευχαριστώ», το «παρακαλώ»...

Η κοινωνική παιδεία των νεοελλήνων μου φαίνεται ελλιπής έως ανύπαρκτη. Η “μαγκιά” και η κακώς εννοούμενη ελευθερία και ισότητα μας έχουν παρεκτρέψει σε συμπεριφορές που υποβαθμίζουν την ίδια την ποιότητα ζωής μας. Όμως η απουσία αλληλοσεβασμού μοιραία οδηγεί στην έλλειψη αυτοσεβασμού. Και ο ανάγωγος άνθρωπος, ο προσκολλημένος στον εαυτό του, σύντομα θα απομονωθεί και από τον κοινωνικό του περίγυρο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης, πως η λειτουργία των θεσμών και συνολικά του κοινωνικού συστήματος εξαρτάται από τις αξίες, τους κανόνες και τις πρακτικές που χρησιμοποιούν οι πολίτες μιας κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής επικοινωνίας και δραστηριοποίησής τους.

Το να επιμείνουμε στην αναζήτηση των αιτίων, μάλλον δεν ωφελεί∙ είναι άλλωστε πρόδηλα: η ανοχή και η ατιμωρησία στο δημόσιο βίο, το κυνήγι του πλούτου και ο υλικός ευδαιμονισμός ως ιδιωτική επιδίωξη, τα πρότυπα που προβάλλουν τα ΜΜΕ…

Μπορεί άραγε να αλλάξει κάτι και πώς;

Πρώτα με τη συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας του ζητήματος. Από τον καθένα προσωπικά, αλλά και από τους φορείς που συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση, την οικογένεια, το σχολείο, τους πολιτιστικούς φορείς, την εκκλησία, τους πνευματικούς ανθρώπους.

Έπειτα, με την καθημερινή προσπάθεια και τη συνειδητή επιλογή, παρά τις αντιξοότητες της ρουτίνας και του στρες που μας ταλαιπωρούν σωματικά και μας «αφυδατώνουν» ψυχικά.

Ακόμα με το να δημιουργούμε ευκαιρίες πραγματικής και όχι εικονικής επικοινωνίας. Η χαλαρή συναναστροφή και όχι η τυπική των κοινωνικών υποχρεώσεων (πόσο κοινωνικές μπορεί να είναι, αν είναι «υποχρεώσεις»;) είναι η καλύτερη εξάσκηση.

Ζαχαρίου Δημήτρης 3/6/14