άγχος

η υπερβολική ανησυχία 

   Το αναστατωμένο μυαλό μας στριφογυρίζει ακατάπαυστα, η μια ανησυχία διαδέχεται την άλλη και όταν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε, αρχίζει η ανησυχία… μήπως ανησυχήσουμε για κάτι (!).

   Βέβαια υπάρχει και η εποικοδομητική λειτουργία της ανησυχίας∙ όσο συλλογιζόμαστε ένα πρόβλημα μπορεί να οδηγηθούμε σε μια λύση. Οπότε η αντίδραση που βρίσκεται πίσω από την ανησυχία είναι επαγρύπνηση για τον πιθανό κίνδυνο και είναι σημαντική για την επιβίωσή μας.

   Εκείνη που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί είναι η χρόνια και επαναλαμβανόμενη ανησυχία, που ανακυκλώνεται αδιάκοπα και που ποτέ δε οδηγεί σε θετικές λύσεις και τελικά καταλήγει σε αγχωτική διαταραχή, σε «ανησυχία για την ανησυχία». Είναι αυτοκαταστροφική, επειδή παίρνει τη μορφή στερεοτύπων και αμετακίνητων ιδεών, που δεν είναι ποτέ δημιουργικές και δεν οδηγούν στην επίλυση των προβλημάτων.

   Τότε γίνεται άγχος και εκδηλώνεται με δύο μορφές∙ τη γνωστική (με ανησυχητικές σκέψεις) και τη σωματική (με βιοσωματικά συμπτώματα όπως ιδρώτας, ταχυκαρδία, μυϊκή ένταση).

   Η συμβουλή που συνήθως δίνεται, «απλά σταματήστε να ανησυχείτε» ή ακόμα «Don't worry - be happy!» ασφαλώς και δεν έχει αποτέλεσμα δεδομένου ότι οι χρόνιες ανησυχίες έρχονται απρόσκλητες και από την ίδια τη φύση τους επιμένουν, αφού γεννιούνται στο μυαλό.

   Ένας τρόπος να τις αποβάλουμε είναι με το να απομακρύνουμε το μυαλό μας από τις έγνοιες και να εστιάσουμε σε άλλες παραστάσεις, πιο ευχάριστες, δηλαδή να αποσπάσουμε την προσοχή μας από τις πηγές του άγχους, κάτι όμως πολύ δύσκολο!

   Άλλη μέθοδος, που συστήνεται από τους ειδικούς, είναι η αποσαφήνιση της ανησυχίας. Αν ξεκαθαρίσουμε στο μυαλό μας ποιο κίνδυνο φοβόμαστε, και μάλιστα επικεντρώνοντας την προσοχή μας σε ένα φόβο κάθε φορά, θα διαπιστώσουμε ότι από μόνος του και με ψύχραιμη ματιά, δεν είναι πάντα κάτι απαραίτητα τρομακτικό και μη αντιμετωπίσιμο -κάποιοι μάλιστα δεν έχουν σχεδόν καμιά πιθανότητα να συμβούν-.

   Η αυτοεπίγνωση, είναι επίσης μια αποτελεσματική μέθοδος, γιατί συλλαμβάνει τα ανησυχητικά επεισόδια όσο γίνεται πιο έγκαιρα. Πρώτα παρακολουθούμε τις ενδείξεις του άγχους, εντοπίζουμε καταστάσεις που προκαλούν ανησυχία, σκέψεις και εικόνες που την προαναγγέλλουν, καθώς και τα συνοδευτικά αισθήματα άγχους στο σώμα. Με πρακτική εξάσκηση μπορούμε να εντοπίσουμε τις ανησυχίες σε ένα σημείο όλο και πιο κοντά στην αφετηρία τους. Οι μέθοδοι χαλάρωσης επίσης (διαφραγματική αναπνοή, νευρομυϊκή χαλάρωση, αυτογενής εξάσκηση κ.λ.π.), που μπορούμε να εφαρμόσουμε αμέσως μόλις διαγνώσουμε ανησυχία, αν και από μόνες τους δεν είναι αρκετές, όμως συντελούν στην αντιμετώπιση.

   Ο Tom Borkovec (ομότιμος καθηγητής Ψυχολογίας στο Παν/μιο της Pennsylvania) σημειώνει πως «όταν μια ανησυχία αφεθεί να επαναλαμβάνεται αδιάκοπα χωρίς να αμφισβητείται, γίνεται πειστική. Αν την αμφισβητήσει κανείς αντιπαραθέτοντας εξίσου αληθοφανείς απόψεις, εμποδίζει τη μια και μοναδική ανήσυχη σκέψη να εκληφθεί αφελώς ως αληθινή» (T.D. Borkovec Behavior Therapy, Comments on “worry as a phenomenon relevant to the elderly” 1988)

Ζαχαρίου Δημήτρης

Φιλόλογος

7/2/2014