Η συναισθηματική νοημοσύνη και ο Αριστοτέλης

Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια γύρω από την έννοια της "συναισθηματικής νοημοσύνης" (E.Q. από το emotional intelligence) με πολλούς γκουρού του είδους (με γνωστότερο τον αμερικανό ψυχολόγο Goleman  Daniel

http://en.wikipedia.org/wiki/Daniel_Goleman#Biography) να προσπαθούν να αναδείξουν τη σημασία της στην καθημερινή μας ζωή και τις προϋποθέσεις για καλλιέργειά της. Αναλύσεις γύρω από την αυτεπίγνωση, την ενσυναίσθηση, τις κοινωνικές δεξιότητες μοιάζουν να προέκυψαν ως αναγκαιότητα στο σύγχρονο τεχνοκρατούμενο κόσμο, για να βοηθήσουν τους «κοινωνικά αδέξιους» πολίτες να επιβιώσουν, γιατί όχι και να αναδειχθούν, στο ανταγωνιστικό κλίμα του δυτικού πολιτισμού.   

Λίγο πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς, και κάνοντας ένα μικρό φρεσκάρισμα στη διδακτέα ύλη του Λυκείου, «έπεσα» στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη, στο σημείο που αναλύει και ερμηνεύει την έννοια της αρετής:

ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶ … αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ• τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον

Η αρετή είναι ακριβέστερη και ανώτερη από κάθε τέχνη… Διότι αυτή σχετίζεται με τις συναισθηματικές διαθέσεις και τις πράξεις Και σε αυτές ακριβώς υπάρχει υπερβολή και έλλειψη και το μέσο. Για παράδειγμα είναι δυνατό να φοβηθεί και να δείξει θάρρος και να επιθυμήσει και να οργιστεί και να ευσπλαχνιστεί και γενικά να ευχαριστηθεί και να δυσαρεστηθεί και πολύ και λίγο και τα δύο αυτά δεν είναι καλά! Το να αισθάνεται κανείς όλα αυτά τη στιγμή που πρέπει και με αφορμή τα πράγματα που πρέπει και σε σχέση με τους ανθρώπους που πρέπει και για το λόγο που πρέπει και με τον τρόπο που πρέπει   Αυτό είναι το μέσο και το άριστο Αριστοτέλη, Ηθικά Νικομάχεια, 1106b

Αυτό το τελευταίο «ὅτε δεῖ, καὶ ἐφ’ οἷς, καὶ πρὸς οὓς, καὶ οὗ ἕνεκα, καὶ ὡς δεῖ…» πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί παρά η «επιτομή» της συναισθηματικής νοημοσύνης, την οποία, ο μεγάλος φιλόσοφος, είκοσι πέντε αιώνες πριν, όχι μόνο εντόπισε και κατανόησε, αλλά με πολύ ακριβή και λακωνικό τρόπο ερμήνευσε και παρέδωσε στην ανθρωπότητα.
Ας ξυπνήσουμε λοιπόν εμείς οι νεοέλληνες, που ψάχνουμε από ξένους φωστήρες να φωτιστούμε και από εισαγόμενα "κέντρα προσωπικής ανάπτυξης" να λύσουμε τα προσωπικά μας αδιέξοδα, και ας κάνουμε τον αρχαίο πολιτισμό μας όχι μόνο ευκαιρία τουριστικής προβολής και οικονομικού κέρδους, αλλά καθημερινό βίωμα. Το να περηφανευόμαστε για "τους αρχαίους μας", αλλά να μη γνωρίζουμε ούτε μια φράση που είπαν, είναι τουλάχιστο εξευτελιστικό!